________________
વિચારસ્વાતંત્ર્યને કાતહારિ પ્રજા ભડકી જતી. દેવગે કદાચ રેલ આવે કે દુકાળ પડે અને ખાસ કરીને આગ લાગે તે એ બધું ખ્રિસ્તીઓની મેલી વિદ્યાને લીધે જ થાય છે એમ જાહેર પ્રજા માની લેતી.
ખ્રિસ્તી હવાને આરેપ જેને શિર મૂકાતે તેના પર આરોપ સાચે છે કે જુઠો એ બાબતને નિર્ણય કરવા માટે આરોપી પાસે દેવ અગર દેવ (Deified) પંક્તિમાં ગણાતા સમ્રાટેની મૂર્તિઓ સમક્ષ ધૂપ મૂકવાની માગણી કરવામાં આવતી. આરોપી આ માગણું પ્રમાણે વર્તે છે તે નિર્દોષ ઠરી છૂટી જતો. શહેનશાહની મૂર્તિઓની પૂજા સામે ખ્રિસ્તીએ વાંધો ઉઠાવે એજ હકીકત મના (ખ્રિસ્તીઓના) ભયાવહ ધર્મનું એક અતિ અમંગળ ચિહન છે એમ રેમન લોકો માનતા. રોમન શહેનશાહએ પ્રચલિત કરેલી આ પૂજાનો હેતુ ભિન્ન ભિન્ન ધર્મપંથે અને દેવો માનનારી જુદી જુદી પ્રજાનું બનેલું સામ્રાજ્ય એક અને અવિભક્ત છે એમ સૂચવવાને હતે. સંપ અને વફાદારી વધારવાના રાજદ્વારી હેતુથી એ પૂજા શરૂ કરવામાં આવી હતી. આથી એ પૂજાની અવગણના કરનારને આત્મા દેહી છે એવી શંકા ઉત્પન્ન થાય છે તે આશ્ચર્યકારક નથી. પણ કોઈ પણ શહેરીને આ પૂજામાં ભાગ લેવાની ફરજ નહતી એ વાત નોંધમાં લેવી જોઈએ. લશ્કરી કે બીનલશ્કરી અમલદારે તરીકે સમાજને સેવા આપનાર સિવાયની સામ્રાજ્યની બીજી વ્યક્તિઓ પાસે એ પૂજાને ચુસ્તપણે વળગી રહેવાની માગણી કરવામાં આવતી જ નહિ. આ બધાનું પરિણામ એ આવ્યું કે ખ્રિસ્તી લોક લશ્કરી કે અમલદારી નોકરીમાંથી બાતલ રહ્યા.
આ સમયે પ્રસિદ્ધ થયેલા ખ્રિસ્તી ધર્મના બચાવના લેખ જો શહેનશાહએ વાંચ્યા હોત તો ખ્રિસ્તી ધર્મ ભારી રાજદ્વારી આફત
પ હતો એવી તેમને ખાતરી થાત એ લેખની લીટીઓને ભાવાર્થ યથાર્થ સમજવાથી સ્પષ્ટ સમજાત કે ન કરે નારાયણ અને ખ્રિસ્તી લોકનું ચઢી વાગ્યું તો તેઓ રાજ્યના બીજા ધર્મપથને કનડગત
