________________
૩૪
બુદ્ધિસ્વાતંત્ર્ય. ધર્મોમાં અંતર માત્ર એટલું જ હતું કે યહુદીઓ ઘણા છેડાને સ્વધર્મમાં આણું શકયા ત્યારે ખ્રિસ્તીઓએ ઘણાઓને ધર્મભ્રષ્ટ કરી પિતાના ધર્મમાં દાખલ કર્યા.
ટૂંજન રાજ્ય કરતા હતા ત્યારે “ખ્રિસ્તી થવું એટલે મૃત્યુની શિક્ષાને પાત્ર ગુન્હો કરવો’ એવો સિદ્ધાંત પ્રતિપાદિત થયો હતો. તેના સમયથી ખ્રિસ્તી ધર્મને બીનકાયદેસર લેખવામાં આવ્યું. “ખ્રિસ્તી થનાર મતની શિક્ષા પામશે’ એ મતલબને કાયદે ટ્રેજને કરેલો. પરંતુ વ્યવહારમાં આ કાયદાનું અચૂક દષ્ટિથી અક્ષરશઃ પાલન થતું નહિ. કારણ એમ પણ હોય કે શહેનશાહે લોહીનું એક પણ ટીપું રેડયા વગર ખ્રિસ્તી ધર્મને સમૂળ ઉખેડી નાંખવા માગતા. ટ્રેજને કાઢેલી રાજાજ્ઞા પરથી આ વાત સ્પષ્ટ થશે.
ખાસ પ્રયત્ન પૂર્વક ખ્રિસ્તીઓને વીણી કાઢવા નહિ, તેમના વિરુદ્ધ નનામા આપોની નોંધ કરવી નહિ; જે કઈ ખ્રિસ્તીઓના ગુન્હા વિષે ખબર આપે તેણે તેના પર આરોપ પુરવાર કરે પડશે, નહિ તે જુઠા આરોપ મૂકવાના ગુન્હા માટે જે કાયદાઓ છે તેમની રૂએ તેમને શિક્ષા ફસ્માવવામાં આવશે.” ખ્રિસ્તી લોકો સમજી ગયા કે (Edict) આ અનુશાસન ખરું જોતાં તેમના રક્ષણા
જ છે. બીજા સૈકામાં કેટલાક મુકદ્દમા ચાલ્યા હતા, ઘણાને દેહાંત-દંડ ભેગવ પડે હતે. ખ્રિસ્તીઓ યે ધર્મ શહીદની કીતિને વરવા કાજે કષ્ટોને વધાવી લેતાં. આમ છતાં તેમના પ્રત્યે ખાસ ક્રર વર્તણુક ચલાવવામાં આવતી ન હતી. પકડાયા બાદ તેઓ નાસી જતાં તે સત્તાધીશે જોયું ન જોયું કરતાં એ વિષેના પુરાવા પણ છે. આમ ખ્રિસ્તીઓ પર જુલમ ગુજારવાનું ખરું કારણ તે પરધર્મના પ્રચારથી ભય મુગ્ધ થયેલી મન પ્રજાની ઉશકેરણી હતી. રેમન સત્તાધીશોની ઈચ્છાથી એવા સીતમ વર્ષાતા. નહિદેવ માત્રની ચેક નિંદા કરનારા અને આ વિશ્વના નાશ માટે પ્રાર્થના કરનારા આ ગૂઢ પોર્વાત્ય ધર્મના અનુયાયીઓથી જાહેર
