________________
વિચારસ્વાત ત્ર્યને ઇતિહાસ.
૧૮૭
એટલે એ ચમત્કારના અનૈતિહાસિકત્વની વાત તે। દૂર રહી પણ ઈજીપ્ત તથા અરણ્યમાંના યહુદીઓના અલ્પવાસની આખી વાર્તા જ વિચિત્ર અને અશકયતાથી ભરેલી છે એવું એણે સાખીત કરી આપ્યું. કાલેન્ઝાના પુસ્તકથી ઈંગ્લેન્ડની પ્રજા ઘણી ઊકળી ઉઠી હતી. પરંતુ ઇંગ્લેંડેતર યુરેાપીય દેશામાં તા એ પુસ્તક જુદા જ આવકાર પામ્યું હતું. એણે પાંચ સ્કંધ અને જોશુઆના પુસ્તકના જે ભાગે અનૈતિહાસિક ઠરાવ્યા હતા તે ભાગા જેનેસિસની જે કથાને લીધે અતિહાસિક સંશોધનેામાં ઘણી ગુંચવણ ઉભી થઇ હતી તે કથાને લગતાજ હતા, અને કાલેન્ઝાનાં અનુમાનેાને આધારે વિવેચકે એવા નિર્ણય પર આવ્યા હતા કે એ કથા લેવિટિકસે ઘડેલાં ધારાધેારણા સાથે સંબંધ ધરાવતી હાવાથી ઇ. પૃ. પાંચમી સદીમાં રચાયેલી હાવી જોઇએ.
જૂના કરાર સંબંધી સશેાધનેનું એક અતિ અસરકારક પરિણામ આવ્યું કે ખુદ યદિ લેાકેાજ પેાતાની સામ્પ્રદાયિક કથાને છૂટથી ચર્ચવા લાગ્યા. પાછળથી સંકળવામાં આવેલા અને એક પછી એક ક્રમવાર લખાયેલા લેખેામાંના દરેકના લખનાર જૂની સામ્પ્રદાયિક કથા પ્રત્યે સ્વતંત્ર વલણ ધરાવતા. એ કથા દૈવી છે એવી લેખકેાને જરા પણ શંકા ન હેાવાથી તેઓએ કથાનાં પ્રમાણેાને વજન આપતા ન હતા. ભિન્ન ભિન્ન યુગમાં લખાઈ હાવાથી ભિન્ન ભિન્ન વલણા વાળા, કંઈક અંશે વાર્તાભાગમાં પણ જૂદી પડતી, આ અસંગત અને અવ્યવસ્થિત ઢગલાબંધ યહુદિ કથાનું અચૂકપણું સાખીત કરવાનું કામ ખ્રિસ્તીએ પર છેડવામાં આવ્યું હતું. ઉપર કહેલાં પુસ્તકા સિવાયનાં જૂના કરારનાં ખીજા ઘણાં પુસ્તકાનાં પરીક્ષણના પરિણામે એ પુસ્તકાનાં ઉત્પત્તિ અને પ્રકાર વિષે જે પ્રાચીન મત હતું તેથી વિરુદ્ધ અનુમાન નિકળ્યું છે. ગત શતકના ઉત્તરાર્ધમાં પુનઃ મળી આવેલા એબીલાનીઆના સાહિત્યને આધારે ખીજા ઘણા મુદ્દાઓ વિષે નવું જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું
