________________
૧૩૬
બુદ્ધિવાદને વિકાસ. એ મુકદમાને ઉદ્દેશ ન્યાયાધીશે લખેલું કે “આ મુકદમે ચલાવવાને The Court of King's Bench :વરિષ્ટ કટ (અથવા રાજ્ય ન્યાયમંદિર) ને કાયદેસર અધિકાર છે, કારણકે ટેલરે જે નિદાત્મક શબ્દો વાપર્યા છે તે શબ્દોમાં કાયદાનો ભંગ છે તથા રાજદ્રોહ છે. ખ્રિસ્તી ધર્મ વિરુદ્ધ શબ્દ ઉચ્ચાર એ કાયદાના ઉલ્લંઘન સમાન છે, કેમકે ખ્રિસ્તી ધર્મ એઈગ્લંડના કાયદાનું એક અંગજ છે.” કાયદાને આવો દુરાકૃષ્ટ અમલ એ ખરેખર ખ્રિસ્તી ધર્મને વિરોધ કરનારાના શિરપર ઝઝૂમતું જાલીમ શસ્ત્ર હતું. (૩) ૧૬૯ને ઠરાવ. આ કાયદાની શરતે એવી હતી કે જે ખ્રિસ્તી તરીકે કેળવાયેલો કેઇ પણ મનુષ્ય લખી, છાપી, ઉપદેશી અથવા ચઢામણીથી પવિત્ર ત્રિમૂર્તિમાંના કોઈ પણ પુરૂષનો દેવ તરીકે અસ્વીકાર કરશે કે એકથી વધુ દેવો (Gods) છે એવું પ્રતિપાદન કે સમર્થન કરશે, કે ખ્રિસ્તી ધર્મને સાચો નહિ માને કે જૂના અને નવા કરાર (Testament) નાં પવિત્ર પુસ્તકને ઈશ્વરક્ત નહિ માને અને પરિણામે ગુન્હેગાર ઠરશે તે પહેલી વખતના ગુન્હા બદલ જાહેર અધિકારની પદવીઓ કે નોકરી મેળવવાને તે કાયદાની દૃષ્ટિએ નાલાયક ગણાશે અને બીજી વખતના ગુન્હા બદલ નાગરિક તરીકેના તેના બધા હક્કો ઝુંટવી લેવામાં આવશે તથા તેને ત્રણ વર્ષની કેદ કરવામાં આવશે.” એ કાયદે ચેખી રીતે એજ સૂચન કરે છે કે અલ્પકાળથી ઘણા માણસોએ ખ્રિસ્તી ધર્મના સિદ્ધાંત અને નિયમ વિરુદ્ધ દેવનિંદાત્મક અને અપવિત્ર અભિપ્રાયો બાંધવા અને ફેલાવવા માંડ્યા છે.
(આમ આવા પ્રતિબંધક કાનુન દ્વારા બુદ્ધિ-સ્વાતંત્ર્યવાદની પ્રગતિનું પક્ષ પ્રમાણ આપણને પ્રાપ્ત થાય છે.)
ગયા બે સૈકામાં દેવનિંદાના આરોપસર જેટલી તપાસ થયેલી તે સર્વમાં આરોપીઓ ઉપર્યુક્ત ત્રણ શસ્ત્રમાંના બીજાના ભોગ બનેલા. આમ અમલમાં, રાજન સામાન્ય કાયદો વધારે ભયરૂપ નીવડે; પરંતુ ૧૬૮૮ને કાયદો ભારે દહેશત ઉપજાવે એવો હતો,
