________________
પણ અભ્યત્તર પરિગ્રહનો પૂરક છે. આપણે અનુભવીએ છીએ કે માનવ પાસે પરિગ્રહ જ્યારે ઓછું હોય છે ત્યારે તે સાધક દેવપૂજા, ગુરૂસેવા, સ્વાધ્યાય, તપ, જપ આદિ ધર્મની આરાધના કરતો હોય છે, અને જ્યારે પુણ્યોદયનો સથવારો મળે છે ત્યારે તેની જીભ પર 'સાહેબ! મારી પાસે થોડો પણ સમય નથી બંને ટાઇમના ટીફીન ઓફીસમાં જ મંગાવવા પડે છે, વ્યાપારની ધમાલમાં એટલો બધો ફસાઈ ગયો છું કે ન પૂછે વાત, છેવટે પોતાની પ્રાણપ્યારી ધર્મપત્ની અને લાડકવાઈ પુત્રી મરણ અને જીવન વચ્ચે એલા ખાતી હોય ત્યારે તે પરિગ્રહીને સમયનો અભાવ હોવાથી નોકરને કે મુનીમને કામ સોંપી, ભાઇ-સાબ! નોટીને ભેગા કરવામાં, બેંક બેલેંસ વધારવામાં મસ્ત બની જાય છે. બાહય પરિગ્રહ
ધન-ધાન્ય-વસ્ત્ર-હાટ-હવેલી-ઘડાયેલા ન ઘડાયેલા આભૂષણો, હીરા-મોતીના પડિકાઓ, તાંબા-પીતલ, સ્ટીલ, જરમન સિલ્વર સોનાચાંદીના વાસણો, મોટરસાયકલ, ગાયભેંસ, ખેતર આદિ સ્થાવર જંગમ મિલકત બાહમ્ પરિગ્રહ છે જ્યારે આમાં મર્યાદા હોતી નથી, ત્યારે સુવર્ણાદિ અને નોટોના ભરેલા થેલાઓને લઇ પરિગ્રહી પોતાના વતનમાં જઈ મકાનના અમુક સ્થળે ખાડાખોડી તેમાં દાટી દે છે. અને
જ્યારે ત્યારે સાંભળે છે કે - રેડ પાડવાવાળા ઇન્કમટેક્ષ આદિના ઓફિસરો દેશ તરફ જઇ રહયાં છે ત્યારે પ્લેનમાં જઈને પણ ત્યાંની માયા પાછી મુંબઇમાં લાવે છે. અને પોતાના પુત્ર-પુત્રીઓ, ધર્મપત્ની તથા માતા આદિના જુદા જુદા નામે જુદી જુદી બેંકોમાં જમા કરાવી દે છે. અને આમને આમ દેવદુર્લભ માનવાવતારને ને હીરો વેચીને કાચ ખરીદવાની જેમ પૂર્ણ કરી આવતા ભવે સાપ, ઉંદરડ, નોળીયા, વાઘ, દીપડા અથવા ખજર, નારિયલ વડ, પીપલો,આંબલી તથા આકડા આદિના કનિતમ અવતારમાં પટકાઇ જાય છે. ત્યાં પણ પરસ્પર અથવા એકબીજાના હાથે મૃત્યુના મુખે ધકેલાઈ જાય છે. આ પ્રમાણે પરિગ્રહને જ પોતાના આરાધ્ય દેવ સમજી, વિજળીના ચમકારા જેવી નદીનો પ્રવાહ અને કાચની બંગડી જેવા સંસારની સર્વથા નશ્વર માયામાં અટવાઈ પુણ્યકર્મોનું દેવાળું અને પાપકર્મોનો ભારો માથા પર લઈ ચારે ગતિના, ચોરાસી લાખ જીવાયોનિમાં ફેંકાઈ ગયેલો જીવાત્મા પાછે માનવાવતાર ક્યારે મેળવશે? કોણ મેળવી આપશે? આ બધી વાતો કેવળી ભગવંત સિવાય બીજો કોણ જાણે?