________________
વિદ્યમાન છે. તે ઉપરાન્ત અદૃશ્ય પરમાત્માઓ પોતાની જ્ઞાનદૃષ્ટિથી સંસારના ચરાચર જીવોને પ્રત્યક્ષ કરી રહયાં છે માટે કુકડાને મારવા પાપ છે. આ પ્રમાણે વિચાર કરી પોતાના અને ગુરુજીના આત્મા ને પાપથી બચાવવા, જીવહત્યાથી વિરામ પામ્યો અને ગુઆજ્ઞા પૂર્ણ કરવાનો સંતોષ પામી ગુસમીપે આવ્યો. તેટલામાં પહેલાના બજ વિદ્યાર્થિઓ પણ આવી ગયા હતા. પોતપોતાની વાત રજુ કરી. પંડિતે ત્રણેની વાતો સાંભળીને પહેલાના બે વિદ્યાર્થિઓ નરકગામી આવો નિર્ણય થતાં જ ઉપાધ્યાયજીનું મન ભાંગી ગયું, આવું વિદ્યાદાન પણ શા કામનું ? જેને લઈ મારે પાસે ભણનાર સાધકને નરકભૂમિ તરફ જવાનો અવસર આવે. આ બંનેમાંથી એક પુત્ર પોતાનો અને બીજો રાજકુમાર વસુ હતો. વિદ્યા શું નરકગતિ આપી શકે છે?
જવાબમાં જાણવાનું કે વિદ્યા પોતે કોઈને પણ નરક આપતી નથી, કેમકે વિદ્યાનું મૂળ સમ્યજ્ઞાન છે અને તેનું ફળ વિરતિ અર્થાત્ પાપોના ભરેલા મન-વચન અને કાયાને પાપમાર્ગોથી અટકાવે તે સમ્યજ્ઞાનનું ફળ છે. જેમણે પાપમાર્ગો બંધ કર્યા છે તેમને નરક તરફ જવાનું હોતું નથી. પરન્તુ સમ્યગ જ્ઞાન વિનાની વિદ્યા કદાચ નરકગતિ તરફ જવા માટે નિમિત્ત બની શકે છે. તેથી કુપાત્રોના હાથે પડેલી વિદ્યા, કુપાત્રોને મળેલી શ્રીમંતાઇ અને સત્તા તેના માલિકોને નરક તરફ લઈ જવા માટે નિમિત્ત બનવા પામે છે. શ્રેષ્ઠતમ દાન કર્યું?
અભયદાનને છેડીને બીજા દાનો જેવા કે, વિદ્યાદાન, અન્નદાન, વસ્ત્રદાન, ઔષધઘન, પુત્રદાન, શિષ્યદાન, સુવર્ણઘન અને મંત્રદાન આદિનો નિષેધ જૈનશાસને કર્યો જ નથી. કેવળ તે દાનોને કરતી વખતે “ વિવેક ” નો ઉપયોગ કરવો આવશ્યક એટલા માટે છે કે જેનાથી દાન લેનાર માણસ તથા સમાજ સંસ્થા અને ધર્મ સંસ્થાઓ પણ વધારે પડતી, પાપમય, દુરાચારમય, કુકર્મી, આળસુ અને નિંદનીય બનવા ન પામે, થોડા આગળ વધીને વાત કરવાની હોય તો “ત્તિને શનિ યુવા
હતા નર વરેત “અર્થાત્ જે ભાગ્યશાળીઓએ સંસારની માયાનો ત્યાગ કરી પ્રવૃત્તિ થયા છે, તેવા ત્યાગી મહાત્માઓને નોટોના બંડલો, સુવર્ણ, ચાંદી આદિ દ્રવ્યો આપવા, અથવા તેમની સીધેસીધી દેખરેખ નીચે સંસ્થાઓ, મંદિરો, ઉપાશ્રય કરવા સામાજિક દષ્ટિએ હાનિકર્તા છે. તે સૌકોઈને અનુભવમાં આવે તેવી વાત છે. માટે દ્રવ્યદાન લેનાર કરતાં પણ દેનાર વધારે અપરાધી છે.
૪૬