________________
મૃત્યુના મુખમાં ધકેલી દેવા વાળા આણુશસ્ત્રોનો સર્જક વાઘની ખોપડી નથી પણ માનવની ખોપડી છે. જાતિવાદ, ભાષાવાદ, સંપ્રદાયવાદ, પ્રાન્તવાદ અને ધર્મવાદની આડમાં આજનો માનવ બીજા માનવના હાડવૈરી બન્યો છે. એક પ્રાન્તના પ્રધાનમંત્રી બીજા પ્રાન્તના પ્રધાનમંત્રી ના મૂળીયાં ખોદી રહયો છે. એક શ્રીમંત કે સત્તાધારી બીજા શ્રીમંત કે સત્તાધારીને મૂળમાંથી ઉખેડી દેવા માટે તૈયાર થઇ ને બેઠો છે. માટે જ આજનો માનવ નથી પનીનો, પુત્રોનો, માવડીનો, પિતાનો કે સ્વજનોનો આટલું નિર્મીત થયા પછ જવાબ દેવાનું સરળ રહેશે કે - વાઘ વરૂ કે સર્પોને તો વશમાં કરી શકીએ છીએ પણ વકરેલા માનવને વશ કરવામાં દેવોને પણ હાડકામાંથી પરસેવો આવ્યા વિના નહી રહે.
આવા પ્રકારની હિંસા (પ્રાણાતિપાત) નો સર્વાશે ત્યાગ કરનાર મુનિ સંસ્થા છે, જેઓએ મન-વચન, કાયાથી, કૃતકારિત અને અનુમોદનથી તથા ક્રોધ-માન, માયા અને લોભથી પણ હિંસાનો ત્યાગ કર્યો છે. જ્યારે જેમની પાસે ધર્મપત્ની છે, પુત્રપરિવાર છે, વ્યાપાર-વ્યવહાર છે, તેઓને માટે અનિવાર્યરૂપે કંઈક કરવું પડે છે, માટે તેની મર્યાદા બોંધી લેવી અને સર્વથા નિરર્થક, નિરપરાધી ત્રસ જીવોને સંકલ્પપૂર્વક મારવાની બુદ્ધિએ ન મારવા, આટલી મર્યાદામાં રહેલો ગૃહસ્થ પણ હિંસાના ત્યાગની મર્યાદામાં આવી જાય છે. આજે થોડી મર્યાદામાં આવશે તો આવતી કાલે અથવા ૫-૨૫ વર્ષે પણ જેના વિના ચાલી શકે છે. ચલાવી શકે છે તેવી હિંસાનો પણ ત્યાગ કરતો જશે. તેમ માં સમાજ ની રક્ષા માટે, દેશને માટે, અથવા બેન, બેટી લુંટાતી હોય ત્યારે મહાવીર સ્વામીનો શ્રાવક હાથમાં ડંડો પણ લેશે અને પોતાનું તથા પરનું રક્ષણ કરશે, જે ગાઈએ જીવનનું ફળ છે. પ્રાણાતિપાત (હિંસા) ચાર પ્રકારે છે (૧) પરદ્રવ્યહિંસા (૨) પરભાવહિંસા ૩) સ્વ-અહિંસા ૪) સ્વ-ભાવહિંસા આ ચારે ભેદોનું નું સ્પષ્ટીકરણ આ પ્રમાણે છે. (૧) પ્રથમ પ્રકારમાં ફોધ-માન-માયા અને લોભપૂર્વક, મન-વચન અને કાયાથી,
૨૮
