________________
ગતિઓ, આગતિઓ જુદાજુદા હોવાથી પ્રાણોની સંખ્યા પણ સૌ જીવોને એક સમાન હોતી નથી. એકજ વૃક્ષના પાંદડાઓ પણ જ્યારે એક સમાન હોતા નથી. તેવી રીતે સૌ કોઈના પ્રાણોની સંખ્યામાં પણ જાણવું શુભઅશુભ કર્મોનાં કારણે ઓછાવત્તા સાધનો પ્રાપ્ત કરેલા જીવાત્માઓ જ્યારે પ્રત્યક્ષ દેખાતા હોય, ત્યારે પુનર્જન્મનો નિષેધ કરવો હાસ્યાસ્પદ લાગ્યા વિના રહેતો નથી. પંચેન્દ્રિત્વ પ્રાપ્ત બધાય ગર્ભજ જીવો સંપ્રધારણ સંજ્ઞાવાળા ન હોવાથી આગળ પાછળ, મનોયોગ નો ઉપયોગ કરી શકતા નથી, જેમ કે ગાય, ભેંસ આદિ પશુઓ તથા કીડા મંકોડા આદિ ક્ષુદ્ર જંતુઓને ડંડાથી મારો કે ભગાડે તો પણ તેમને તેવું જ્ઞાન (ભવિષ્ય માટે નિર્ણય કરવાનો) હોતું નથી કે અાંથી ભય સંજ્ઞાના કારણે ભાગ્યા પછી પણ બીજે સ્થળે પકડાઈ જવાની સપડાઈ જવાની, પાઈ જવાની માનસિક વિચારણા તેમને નથી. જ્યારે ગર્ભથી ઉત્પન્ન થયેલો મનુષ્ય સંપ્રધારણ સંજ્ઞાના કારણે પોતાનો બચાવ કરવા સમર્થ બને છે માં તેમનાં પણ કર્મો વાંકાચૂંકા હોય અને બીજાઓના હાથે સપડાઈ જાય તે વાત જુદા છે.
ભવભવાન્તરના પોતપોતાનાં પુણ્યકમી કે પાપકર્મના કારણે જે પ્રાણીને જેટલા પ્રાણો મળ્યા છે, તેમાંથી એકેય પ્રાણને હાનિ પહોંચે તેવું એકેય જીવ ઇચ્છો નથી. વનસ્પતિ નો કોઇ પણ જીવ નથી ચાહતો કે. મને કોઈ કુહાડા થી કાપે, મારી છલ ઉતારે મારા પાંદડા-પુષ્પો કે ડાળ કાપે તેવી રીતે પૃથ્વી પાણી અગ્નિ કે વાયુ ના જીવો પણ વિના મૌન મરવા માંગતા નથી, જ્યારે જીભ, નાક, આંખ અને કાન વિના ના એકેન્દ્રિય જીવો પણ મરવાનું ઇચ્છતા નથી, તો પછી પુણ્યયોગે મેળવેલી પાંચે ઈન્દ્રિયો ના માલિક જીવો જેવાકે બકરા, ઘેટા, ગાયો, બળદો, વાછરડાઓ, હાથીઓ, માછલાઓ, મગરો, વાનરાઓ, દેડકાઓ, સાપનોલીયા, કૂતરા, કબુતરા ભંડે, વાઘો, દીપડાઓ આદિને કોઈ મારે, બંદુક કે છાથી મારે, ચારે પગ બાંધી ને મારે, તેમની ખાલ (ચામડી) ઉતારે, મશીન થી કાપે આદિ ગમે તેવી રીતે મરવાનું કોઈ પણ. પશુ-પક્ષી ન ઇચ્છે તે સૌ કોઈ ના ગળે ઉતરી જાય તેવી વાત છે. આપણે સૌ કોઈ પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ રૂપે પણ જોઈએ છીએ, વાંચીએ છીએ અને સાંભળીએ. કસાઈ ના હાથે મરનારો બકરો, ગાય ભેંડ આદિ મૂક પશુઓ ની તે સમયે - હત્યા થવાના સમયે બિચારાઓની જીભ બહાર નીકળી જાય છે, આંખો ના ઓળાઓ દયાલુ માણસોની પાસે દયાની માંગણી કરતા હોય તેમ આંસુઓ કરતા હોય છે. પરવશ બનેલા તે પશુઓને ડંડાથી મારી મારીને વધ-સ્થાને લાવે છે અને યમરાજ ની જીભ કરતાં પણ ભંડી છી તે પશુની ગરદન પર ફરી જાય છે. આવી રીતના
૨૪