________________
૩૭૨
પૈસા વેરવા માંડયા. આ રાજ્યોએ પોતાના મહત્ત્વના ટંટાને નિકાલ શસ્ત્રની સહાયથી આણવાનું ધાર્યું હોય, ત્યાં હેગનું આંતર રાષ્ટ્રીય ન્યાયમંદિર શું કરી શકે? યુરોપ દારૂ ભરેલી સુરંગ જેવી સ્થિતિમાં હત; ભડાકો થવા માટે માત્ર. અગ્નિકણની જરૂર હતી. | મહાવિગ્રહને પ્રારંભ ઈ. સ. ૧૯૧૪ના જુન માસની ૨૮મી તારીખે ઑસ્ટ્રિઆને યુવરાજનું બોસ્નિઆના સારાજે શહેરમાં ખૂન થયું. આ હત્યા જેડે સવિઆની સરકારને ગુપ્ત સંબંધ છે, એ ઍક્ટ્રિઆને સંશય આવતાં તેણે સવિઆને પત્ર લખી ચાર દિવસમાં સંતોષકારક ઉત્તર માગ્યો. ખૂનીઓને પકડી તેમને શિક્ષા આપવાની ઑસ્ટ્રિઆની માગણી ગમે તેટલી ન્યાય હોય, પણ એ સ્વીકારવાથી સર્વિઆને પિતાનું સ્વાતંત્ર્ય હરાઈ જતું લાગ્યું. પરિણામે કરાવેલે સમયે ઉત્તર ન આવ્યું, એટલે જર્મનીની સહાયની ખાતરી કરીને ઓસ્ટ્રિઆએ સર્વિઆ વિરુદ્ધ યુદ્ધ પિોકાર્યું. પરંતુ બાલ્કન રાજ્યમાં સ્ટ્રિઆની નીતિ પ્રત્યે રોષની દૃષ્ટિ રાખનાર રશિઆએ પિતાના સ્વાવબંધુ સર્વિઆને સહાય આપવાની તત્પરતા દર્શાવી સૈન્યનો જમાવ કરવા માંડે. આથી જર્મનીએ રશિઆના આ કૃત્ય પ્રત્યે વિરોધ દર્શાવ્યો, પણ રશિઆ તેને ગણકારે તેમ ક્યાં હતું ? હવે જર્મનીએ રશિઆ વિરુદ્ધ યુદ્ધ જાહેર કર્યું. ફ્રાન્સ રશિઆનું મિત્ર હતું, એટલે ભાઈબંધની ભીડમાં તેણે રશિઆની કુમકે ચડવા શસ્ત્ર સજ્યાં, ૨જી ઓગસ્ટ. પરંતુ ફાન્સ સજજ થાય તે પહેલાં તેને પરાભવ કરવો, અને પછી રશિઆની ખબર લઈ યુદ્ધને સત્વર અંત આણી દે, એ ઠરાવ કરી જર્મનીએ ફાન્સ ઉપર આક્રમણ કર્યું. ઈ. સ. ૧૮૭૧ના યુદ્ધમાં જર્મનીએ પૂર્વ દિશાએથી ચડાઈ કરી હતી, એટલે ત્યાર પછી ફાસે ત્યાં કિલ્લા બાંધી તે દિશા સુરક્ષિત કરી હતી. આ સમયે જર્મનીએ ઈશાન કોણથી બેજીયમમાં થઈને જવાને નિશ્ચય કર્યો. જર્મનીના આ કૃત્યને બેયમે સંમતિ આપવાની સ્પષ્ટ ના પાડી, છતાં જર્મનીએ પોતાનું સૈન્ય ત્યાંથી ચલાવ્યું. બેજીયમને કિનારે ઈગ્લેન્ડની નિકટ હોવાથી આત્મરક્ષણની વૃત્તિથી પ્રેરાઈને ઈ. સ. ૧૮૩૧માં યુરોપનાં મુખ્ય રાષ્ટ્રો પાસે તેણે કબુલાત લેવરાવી હતી, કે તે દેશ તટસ્થ રહે ત્યાં સુધી કઈ પણ રાજ્ય તેમાં યુદ્ધસામગ્રી લઈ જવી નહિ, કે યુદ્ધવેળા