________________
૩૫
આપી. રાજા રિચર્ડ જ્યારે ઇંગ્લંડ પાછા ફરતા હતા ત્યારે એસ્ટ્રિઆના રાજાએ તેને રસ્તામાં પકડી કેદમાં પૂર્યો ને જ્યારે ઇંગ્લંડની સરકારે મે દંડ ભર્યો ત્યારે જ તેને છેડે; પણ રાજા ઈંગ્લંડમાં બહુ રહ્યો નહિ. રિચર્ડ ક્રાંસના રાજા સાથે લડાઈ કરવામાં રોકાયે. એક વાર એક અમીરે ખેતરમાં જડેલું એક ઘરેણું રાજાને સોપવા ના પાડતાં રિચર્ડ તેના કિલ્લાને ઘેરો ઘાલ્યો ને લડતાં લડતાં તે માર્યો ગયે, એપ્રિલ, ઈ. સ. ૧૧૮૮. જે સિપાઈને તીરના ઘાથી રિચર્ડ મરી ગયો તેને જ્યારે તેની પાસે રજુ કરવામાં આવ્યું ત્યારે રાજાએ તેને માફી આપી, એ તે તે કઈ કઈ વાર ઉદર બની જાત.
જહૈન, ઇ. સ. ૧૧૯૯-૧૨૧૬, કાકો ભત્રીજે-જહોન ને આર્થર–મરતી વખતે રિચર્ડ પોતાના નાના ભાઈ બહેનને ગાદીને વારસ નીમત ગયે હ; પણ હનના મેટા ભાઈ જ્યોફેને પુત્ર આર્થર હયાત હતું તેથી ન્હન જે કે ગાદીએ આવ્યું તે પણ તેને આર્થરની હંમેશાં બીક લ ગ્યા કરતી. આર્થરને રાજ્યના ઘણું સારા સારા માણસોની ગુપ્ત મદદ હતી. કાસમાં અંજૂ ને બ્રિટનિના લેકેએ તેને ચેક મદદ મેલી ને કાંસના રાજા ફિલિપે પણ તેને પક્ષ લીધે. તેથી જ્હોંને આર્થરને એક કિલ્લાના ઘેરા વખતે કેદ કર્યો ને ઇ. સ. ૧૨૦૩માં મારી નખાવ્યું.
| મામડિનું નુકસાન –રિચર્ડના વખતમાં જ ઈંગ્લંડ ને ફાંસ વચ્ચે નામંડિમાં લડાઈ શરૂ થઈ હતી તે જ્હાનના વખતમાં પણ ચાલુ રહી. નર્મદિના લેકે જ્હોનથી કંટાળી ગયા હતા ને તેને તેમને જરાપણ ભરોસો નહોતે. આર્થરના ખૂન પછી આ અવિશ્વાસ ઘણો વધી ગયે, તેથી ઈ. સ. ૧૨૦માં આ નોડિ પ્રાંત ફાંસના રાજા ફિલિપે જીતી લીધા જહોને તેને પાછા મેળવવા બીજી વાર યત્ન કર્યો નહિ. નડિમાંથી રાજાને ઘણું સારું ઉત્પન્ન આવતું તે હવે બંધ થયું ને કાંસ પ્રમાણમાં વધારે સત્તાવાનું થયું.
પોપ સાથે તકરાર –ëને ભત્રીજાને માર્યો; નોર્મડ જેવા દૂઝણું પ્રાંતને યો; હવે તેણે પિપને નમતું આપી પિતાની આબરૂ ખોઈ. ઈ. સ. ૧૨૦૬માં કેન્સરબરિના અચંબિશપની જગ્યા ખાલી પડી. કેરબરિના સાધઓએ રાજાને ખબર ન પડે તેમ પિતાના માનીતા માણસ રેજિનાલ્ડની
