________________
અહીં વિદ્વાનો ઘણા છે. હું કાંઈ ન આપું તો મારો કાન પકડે. દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવ અને ગુણથી જીવાસ્તિકાય પાંચ પ્રકારે છે..
• દ્રવ્યથી જીવાસ્તિકાય અનંત જીવ દ્રવ્ય રૂપ છે. તેમાં બધા જ જીવો આવી ગયા. .
(થોડો ભલે કંટાળો આવે, પણ આ જાણવા જેવું છે.) ક્ષેત્રથી લોકવ્યાપી કાળથી અનાદિ અનંત, નિત્ય, શાશ્વત. કોઈ કાળ નથી જ્યારે જીવાસ્તિકાય ન હોય.
બધા દ્રવ્યો સહાયક બને છે. કદાચ એક માત્ર આપણે મ્હાયક નથી બનતા. આ વિશ્વમાં અસ્તિત્વ ટકાવવું હોય તો બીજાને સહાયક બનવું જ પડશે. એ વિના અસ્તિત્વ ટકે જ નહિ. સમજીને સહાયતા કરીએ તો લાભ છે. નહિ તો વિશ્વ વ્યવસ્થા પ્રમાણે અનિચ્છાએ પણ સાયતા કરવી જ પડશે.
ભાવથી : અવર્ણ, અગંધાદિ. પુદ્ગલાસ્તિકાય સિવાય સૌ અરૂપી છે.
જીવ અસંખ્ય પ્રદેશી, પણ જીવાસ્તિકાય અનંત પ્રદેશી. કારણ કે જીવો અનંત છે. સર્વ જીવોનો સંગ્રહ જીવાસ્તિકાય છે. જીવો અનંત હોય તો પ્રદેશો તો અનંત હોય જ.
એનો અર્થ એ થયો કે પ્રદેશોથી આપણે એક છીએ.
જીવાસ્તિકાયમાંથી એક જીવને બાદ કરીએ તો જીવાસ્તિકાય કહેવાય ? ગૌતમસ્વામીના આ પ્રશ્નના જવાબમાં ભગવાન કહે છે : ના, ન કહેવાય. એક પ્રદેશ બકાત રાખીએ તોય પણ જીવાસ્તિકાય ન કહેવાય.
ભગવાન પણ આ જીવાસ્તિકાયમાં સાથે છે ને કહે છે : હે જીવ! તું મારા જેવો જ છે.
એક જીવ જ નહિ, જીવના એક પ્રદેશને પણ સતાવીએ તો એ આપણી જ સતામણી બની રહેશે. આપણા શરીરના એક અંગૂઠાને પણ પીડા આપો તો એ પીડા તમારી જ છે, બીજા કોઈની નહિ.
૩૬૪
* * * * * * * * * * * * * કહે, કલાપૂર્ણસૂરિ-૩
