________________
ખંડ ૨ રાજકીય ઇતિહાસ
પ્રકરણ ૨ છત્રપતિઓ અને પેશવાઓ અને તેઓના તથા તેઓના
અધિકારીઓના ગુજરાત સાથેના પૂર્વસંપર્ક
૧. મરાઠા છત્રપતિ
અને પેશવાઓ
મરાઠી સત્તાના ઉદયથી ૧૭ મી સદીના ઉત્તરાર્ધમાં ભારતના રાજકારણમાં મહત્વના ફેરફાર થયા તેને ખરો આરંભ શિવાજીની કારકિર્દીથી થયો. છત્રપતિ શિવાજી (ઈ. સ. ૧૬૨૭ કે ૧૬૩૦ થી ૧૬૮૦)
જુન્નર પાસે આવેલા શિવનેરના કિલ્લામાં ૬ ઠ્ઠી એપ્રિલ ૧૬ર૭ (કે ૧૯ મી ફેબ્રુઆરી ૧૬૩૦ )ના રોજ શિવાજીનો જન્મ થયે. એ પછી એને પિતા શાહજી પિતાની બીજી પત્ની સાથે બિજાપુરમાં રહેતે હતો, જ્યારે શિવાજી સાથે એની માતા જિજાબાઈ પુણેની જાગારમાં અલગ રહેતી હતી. એણે શિવાજીમાં ઉચ્ચ આદર્શોની ભાવના રેડી અને ધર્મનું ઝનૂન પ્રેર્યું. એ વખતે વડીલ પદે રહેલા બ્રાહ્મણ દાદાજી કેડદેવે શિવાજીમાં હિંમત અને આત્મબળ કેળવ્યાં. પર્વતીય પ્રદેશના માવલીઓ ઉત્તમ પ્રકારના સૈનિકે સહાયક અને સરદાર તરીકે શિવાજીની સાથે રહ્યા.
આ સમયે દખણમાં મુસ્લિમ સલતનતની થઈ રહેલી પડતી અને મુઘલ દળેની ઉત્તરમાં લાંબા સમય સુધી ચાલી રહેલી ચડાઈઓએ મરાઠી સત્તાના -ઉદયમાં મેકળાશ કરી આપી દાદાજી કેડદેવના અવસાન (૧૬૪૭) બાદ શિવા જીએ બિજાપુરના અધિકારીઓ પાસેથી ઘણા કિલ્લા જીતી લીધા. ઈ. સ ૧૬૪૯ થી ૧૬૫૫ સુધી શિવાજીને આક્રમક નીતિ બંધ રાખવી પડી, કારણ કે બિજાપુરના સુલતાનની નોકરીમાં જોડાયેલા એના પિતા શાહજીને સુલતાને
