________________
શષ્ટ ]
અર્વાચીન મુંબઈના આર્'ભિક વિકાસમાં...
[ ૪૦૧
.
હતી. નવરાજજી હાલ 'એમની યાદગીરી છે.૧૫ એમના પુત્ર માણેકજી ( મૃ. ૧૭૪૮ ) મુંબઈમાં રહી દેશદેશાવરમાં મોટા વેપાર ખેડતા. ‘ માણેકજી શેઠની વાડી ' એમણે બંધાવેલી.૧૬ મુંબઈમાં પારસીઓની વસ્તી ધણી વધવાથી ત્યાં મરહૂમ શેઠ માણેકજી નવરાજજી શેઠનાના નામે ખીજું દેખમુ બંધાયુ ( ૧૭૫૬ ). ૧૭ શેઠે કાવસજી રુસ્તમજી પટેલે ૧૭૭૬ માં માટું તળાવ બંધાવ્યુ, ૧૮ તે ‘ સી, પી. ટૅન્ક' તરીકે ઓળખાયુ.
સૌરાષ્ટ્ર તથ! કચ્છના વેપારીઓ પણ હવે મુંબઈ આવી વસવા લાગ્યા હતા. સૌરાષ્ટ્રના વેપારીઓ તથા પારસીએ માટે ભાગે કાટની અંદર વસતા, જ્યારે તળ–ગુજરાતના અને કચ્છના વેપારીએ કાટ બહાર માંડવી કાલબાદેવી વગેરે લત્તાઓમાં વસતા. એ વખતે મકાન લાકડાનાં અને ઘણાંખરાં એક મજલાનાં હતાં. ૧૯
મુંબઈના વેપાર-ઉદ્યોગના વિકાસમાં ગુજરાતના પારસીએને ફાળા અગ્ર ગણ્ય હતા. ચપળતા ચતુરાઈ ધગશ વિવેક અને મિલનસાર સ્વભાવને લીધે તેઓ વેપારી વર્ગોમાં તેમજ અ ંગ્રેજોમાં લેાકપ્રિય નીવડવા, નવસારીના હીરજી જીવણજી રેડીમનીએ ૧૭પ૬ માં ચીન જઈ વેપારનુ નવુ ક્ષેત્ર ખાલ્યુ. ૨૦
સત્તરમી સદીના અ ંતે નવી ઈસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીને ઇંગ્લૅન્ડના રાગ્ય તરફથી ચાર મળતાં જૂની ઈસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની પર આફત આવેલી, પરંતુ ૧૭૦૮ માં એ એ પ્રતિસ્પ` ક ંપનીઓનું એકીકરણ સધાયું. યુનાઈટેડ ઈસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીને જરૂરી સામાન પૂરા પાડવાનેા કોન્ટ્રાકટ સુરતના જીજીભાઈ જમશેદજી મેાદીને મળેલો.૨૧ તેઓ ૧૭:૮ માં મૃત્યુ પામ્યા પછી એમના પુત્ર માણેકજી( મૃ. ૧૭૭૩)સાંભાળતા.૨૨ સુરતના પારસીએમાં મેદી કુટુંબ ખાનદાન ગણાય છે. એ કુટુંબના વડા · દાવર ’ તરીકે ઓળખાતા.૨૩ શેઠ દાદીભાઈ તેાશરવાનજીએ ૧૭૭૬ માં મુંબઈમાં રૂની ગાંસડી દાખવાતા પહેલવહેલા * બંધાવ્યા. અપોલો સ્ટ્રીટમાં બધાયેલો એ સ્ક્રૂ ‘દાદી * ' તરીઢે એળખાતેા.૨૪ શેઠ લવજી નશરવાનજી વાડિયા સાથે સુરતથી આવેલા કાવસજી હીરજી ગાંધીએ( મૃ. ૧૭૭૮ ) જૂના માર્કેટમાં ગાંધીની દુકાન કાઢેલી.૨૫ કાવસજી ખરશેદજી જીમેદી(મૃ. ૧૭૭૯ ) અને એમના વ...શજો ‘કામિસરિએટ ’ તથા
.
,
6
' હૉસ્પિટલ ’માં તેમજ ખાનગી વૈદ્યોને સધળી જાતની અ ંગ્રેજી તથા દેશી દવા તથા વનસ્પતિ પૂરાં પાડતા હતા તેમજ મોટા પાયા પર ઘાસના ધંધા ચલાવતા
ઇ-૭-૨}
