________________
૨૪ ]
મરાઠા કાલ
[મ.
હતે. એના સવારદળની અશિસ્તના કારણે અને અંગ્રેજ લશ્કરની એક ટુકડીની ગફલતના કારણે શરૂઆતમાં હાર થઈ, પરંતુ છેવટે તેઓએ મે વિજય મેળવ્યો. રધુનાથરાવના લશ્કરે પગાર ન મળવાથી બંડ કરવાની ધમકી આપી, જ્યારે ગોવિંદરાવના લશ્કરે જ્યાં સુધી વડેદરા ન જિતાય ત્યાં સુધી પુણે તરફ કૂચ કરવાનો ઇનકાર કર્યો. આ સ્થિતિમાં રધુનાથરાવને ચોમાસામાં ગુજરાતમાં રહેવાની ફરજ પડી. બીજી બાજુએ મંત્રી મંડળના સેનાપતિ હરિપતે ગુજરાતમાંથી વિદાય લીધી. કર્નલ કીટિંગ પિતાના લશ્કરને દક્ષિણ ગુજરાતમાં ભરૂચ નજીક લઈ ગયો. ત્યાં નજીકમાં એણે બાવાપીર ખાતે પડાવ નાખે. હરિપંત ફડકેનો પડાવ પણ નજીકમાં હતું. કીટિંગે એના પર છાપો મારવા હિલચાલ કરી, પણ હરિપત સમયસૂચકતા વાપરી ત્યાંથી જતો રહ્યો.
એ પછી કર્નલ કીટિંગે પુણે તરફ ન જતાં ડભોઈ તરફ કૂચ કરી. એ સમયે ડભોઈ ફત્તેસિંહરાવનાં કબજામાં હતું. ચોમાસાના કારણે કીટિંગના લશ્કરને ભારે નુકસાની અને ખુવારી વેઠવી પડી.
કર્નલ કીટિંગે ડભોઈના કિલ્લામાં પોતાના લશ્કરને રક્ષણ માટે રાખ્યું. રઘુનાથરાવે ડભોઈનો હવાલે એ પહેલાં લઈ લીધો હતો અને ત્યાંથી ત્રણ લાખ રૂપિયા દંડ ઉઘરાવ્યો હતો. એણે ડભોઈથી થોડે દૂર વડેદરા તરફ જવાના માર્ગમાં ઢાઢર નદીને કાંઠે ભીલપુર ખાતે છાવણ નાખી ત્યાં રહીને એણે કર્નલ કીટિંગ મારફત ફત્તેસિંહ સાથે વાટાઘાટ ચલાવી. આ બાજુ ફરસિંહ વડોદરામાં એકલે હતો અને એની ઈચ્છા ચોક્કસ શરતોથી સમાધાન પર આવવાની હતી. એને ગોવિંદરાવ વડેદરા પર કબજો જમાવી લેશે એવી દહેશત લાગતી હતી. કર્નલ કટિંગે ફરસિંહની ઉપર્યુક્ત સ્થળે રૂબરૂ મુલાકાત લીધી અને તેઓ વચ્ચે સમજૂતી થઈ. સમજુતીમાં ફરસિંહ એના ભાઈ સયાજીરાવ ગાયકવાડ વતી રઘુનાથરાવને વર્ષે આઠ લાખ રૂપિયા તથા ૩,૦૦૦ સવારદળ આપે તથા સુરત-કરાર (માર્ચ ૬, ૧૯૭૫), જે પેશવા અને અંગ્રેજ સરકાર વચ્ચે થયેલ હતું તે, અનુસાર ભરૂચ પરગણુનું મહેસૂલ તેમજ ચીખલી, સુરત નજીક વરિયાવ પરગણું અને નર્મદા નદી પરનું કેરલ પરગણું આપે તેમ જણાવ્યું. ગોવિંદરાવ હવે પિતાના ભાઈ સયાજીરાવ પર કઈ હદાવો રજૂ કરશે નહીં એના બદલામાં રઘુનાથરાવ એને દખણમાં ૧૦ લાખ રૂપિયાની જાગીર આપે એમ ઠરાવવામાં આવ્યું. જાગીરદાર ખંડેરાવને દયાજીરાવ ગાયકવાડે અગાઉ જે આપ્યું હતું તે બધું પુનઃ આપવાનું નક્કી કરવામાં આવ્યું.૧૪ ફરસિંહે રઘુનાથરાવને આપવાના થતા ૨૬ લાખ રૂપિયા
