________________
૩જુ]
મૈત્રક રાજ્ય
[૪૭
૬૦-૬૧. મૈ.ગુભા. ૧, પૃ. ૨૧૯
૬૨. સ્કંદગુપ્તના રાજ્યનું છેલ્લું જ્ઞાત વર્ષ ગુ. સં. ૧૪૮ (ઈ. સ. ૪૬૭-૬૮) છે ને બુધગુપ્તના રાજ્યનું પહેલું જ્ઞાત વર્ષ ગુ. સં. ૧૫૭ (ઈ. સ. ૪૭૬-૪૭૭) છે. એ બે વર્ષો વચ્ચેના ગાળામાં ત્યાં પુરગુપ્ત, નરસિંહગુપ્ત અને કુમારગુપ્ત ૨ જે – એ ત્રણ રાજા રાજ્ય કરી ગયા.
૬૩. કૃ. જે. વીરજી ધરસેન ૧ લાને રાજ્યકાલ ઈ. સ. ૪૯૩-૪૯૯ નો આંકે છે ને છતાં એ સમયે મગધની ગાદી પર પ્રાયઃ ભાનુગુપ્ત હેવાનું માને છે (AHs, p. 26)! બુધગુપ્તના રાજ્યકાલનું છેલ્લું નિશ્ચિત જ્ઞાત વર્ષ ગુ. સં. ૧૭૫ (ઈ. સ. ૪૯૪-૯૫) છે (Classical Age, p. 32) ને સંદિગ્ધ જ્ઞાત વર્ષ તો ગુ. સં. ૧૮૧ (ઈ. સ. ૫૦૦-૫૦૧) પણ છે (IA, Vol. XIV, p. 68).
વીરજી ધરસેન ૧લાના પ્રકરણમાં એરણના યુદ્ધને વૃત્તાંત નિરૂપે છે (AHs, p. 26), પરંતુ એ યુદ્ધ તો ગુ. સં. ૧૯૧ (ઈ. સ. ૫૧૦) પહેલાં નજીકમાં થયું હાઈ ધરસેનના ઉત્તરાધિકારી દ્રોણસિંહના રાજ્યકાલમાં થયું ગણાય. વાકાટક હરિએણે હણોને હાંકી કાઢવા મૈત્રક રાજા સાથે મૈત્રી સાધી હોવાનું એ જણાવે છે (p. 27). આ મૈત્રી માટે એ જે લગ્નસંબંધને ઉલ્લેખ કરે છે તેને એ ધરસેનના બીજા ઉત્તરાધિકારી ધ્રુવસેન સાથે સાંકળે છે!
58. Fleet, Corp. Inscr. Ind., Vol. III, p. 88 ૬૫. મૈ., ભા. ૧, પૃ. ૨૪
૬૬. એજન, પૃ. ૩૬-૩૮ ૬૭. એજન, પૃ. ૫૫.
૬૮. ગુઅલ, નં. ૧૬ ૬૯. મિ.ગુ., ભા. ૧, પૃ. ૨૨ 10. Smith, Early History of India, p. 335 ૭૧. મૈ.ગુ., ભા. ૧, પૃ. ૫૬-૫૭
૭૨. BG, Vol. I, Pt. 1, p. 88. ત્યારે કોણસિંહનું દાનશાસન મળ્યું નહોતું ને એને રાજ્યાભિષેક ઈ. સ. ૨૦ ના અરસામાં થયેલો ગણાતો. - ૭૩. મૈ ગુ., ભા. ૧, પૃ. ૫૭
8. Jayaswal, History of India 150 A. D. to 350 A. D., p. 103; K. J. Virji, AHS, p. 29
64. Jayaswal, ibid., p. 103; A. C. Biswas, "Ajanta Cave Inscription of the Time of Harishena”, Indian Culture, Vol. VII, pp. 372 ff. ૭૬. મૈ.ગુ., ભા. ૧, પૃ. ૫૮-૫૯
૭૭. એજન, પૃ. ૫૭ 06. D. C. Sircar, "Gunaighar Copper-plate Inscription of Vainya Gupta-Gupta year 118," Select Inscriptions, pp. 331 ff. ૭૯-૮૦. મૈ.ગુ., ભા. ૧, પૃ. ૫૮
૮૧૮૨. એજન, પૃ. ૬૦ ૮૩. એજન, પૃ. ૬૦-૬૧. મુઘલ રાજ્યમાં બાબર અને હુમાયુને સમય મુખ્યત્વે સંરક્ષણમાં ગયો ને રાજ્યતંત્રની પૂર્ણ વ્યવસ્થા અકબરના સમયમાં થઈ એ આનું એક સમાંતર દૃષ્ટાંત ગણાય.
