________________
રજુ ] મૈત્રક રાજ્ય
[ w ૩૩. સંસ્કૃતમાં ઘણી વાર તદ્ધિત માત્ર એના એ જ અર્થમાં (સ્વ) લગાડવામાં આવે છે. 3४. वैश्या नात्यात्सुधन्वानमाचार्य विप्रपूर्विका ॥ ५६
सुधन्वाचार्य एको वा मैत्रं सा वैश्यपूर्विका । शूद्रपूर्वा विजन्मानं सात्वतं क्षत्रपूर्विका ॥ ५७ अपूर्वा भारुषं कारु ब्रह्मक्षत्रविशाममी ।। ત્રાત્યાનાં મેરા: પુત્ર: ............. મે ૧૮
___ भूमिकाण्ड, मनुष्याध्याय 34. Senart, Caste in India, pp. 94, 95, 159; Fick, The Social Organization in North-West India in Buddha's Time, pp. 81, 332
૩૬. બાલ્યો એટલે એવા લોકસમૂહ જે ચુસ્ત આર્યોના જેવી જ ભાષા બેલે, પણ જે એમની રહેણીકરણ પામે નહિ (Kane, History of Dharmasastra, Vol II, p. 386).
મનુસ્મૃતિ (૧૦, ૨૦) અને વૈજ્ઞયન્તી(મનુ. ૩. Fો. ) માં આ પ્રકારના બા એટલે સમયસર ઉપનયન સંસ્કાર ન પામીને સાવિત્રી મંત્રના અધિકારથી પરિભ્રષ્ટ રહેનારા એવો અર્થ આપવામાં આવ્યો છે.
३७. एषां लक्षणसिद्धयर्थ केषांचिद् वृत्तिरुच्यते ॥६४ ३८. भारुषस्त्वर्चयेन्मातृश्श्मशानादि चतुष्पथम् ॥ १०३
सुधन्वाचार्य ईशानं शाक्यचैत्यादि मैत्रकः । भूतप्रेतपिशाचांस्तु विजन्मा सूतिवेश्म च ॥ १०४
सात्वतः पूजयेद्विष्णुभक्तो भागवतश्च सः । ૩૯-૪૦. જુઓ ગ્રંથ ૨, પૃ. ર૯૭–૩૦૧.
લકુલીશને ચાર શિષ્ય હતાઃ કુશિક, ગર્ગ, મિત્ર અને કુરુષ. તેઓનાં નામ પરથી અનુક્રમે કૌશિક, ગાર્ગ્યુ, મિત્ર અને કૌરુષ કે કૌરુષ્ય નામે શાખા પ્રવર્તી (મૈ. ગુ, પૃ. ૨૬, ટી૩૨).
૪૧. “કૌરુષ” સિંડ્યા પ્રશસ્તિ(ગુએલે, નં. ૨૨૨)માં અને “કૌરુષ્ય” પુરાણમાં.
૪૨. લકુલીશ પાશુપત સંપ્રદાયના પ્રવર્તક હતા; ને મિત્રક કાલમાં ગુજરાતના માહેશ્વર આ સંપ્રદાય અનુસરતા (B. G, Vol. I, Pt. 1, pp. 83 ft.).
૪૩. મૈત્રકોની સત્તા તળ ગુજરાતમાં લાટની ઉત્તર સીમા સુધી તો હતી જ; ને પાશુપતાનું કેદ્ર સુરાષ્ટ્રના પ્રભાસમાં પણ હતું (જુઓ ગ્રંથ ૨, પૃ. ર૯૩).
૪૪. B. G, Vol. I, Pt, 1, pp. 84 f.
84. Jagan Nath, "Early History of the Maitrakas of Valabhi”, Indian Culture, Vol V, pp. 408 f.
