________________
શું]
આનુતિક વૃત્તાંત
[૪૩૭
શીખવતાં કહ્યું : “રાજાની આજ્ઞાને ભંગ થાય, નોકરની રાજી બંધ થાય, અને પત્નીની પથારી પતિથી જુદી થાય એ શસ્ત્ર વિનાનો વધ કહેવાય છે. એટલે આવો “ધ કરનાર પુત્રોને શી શિક્ષા કરવી ?'
પછી તો રાજાએ ૧૨૦ વર્ષની ઉંમરે અનશન કરી ચિતામાં પ્રવેશ કર્યો.
આ ગરાજે અણહિલપુરમાં ભટ્ટારિકા ગીધરીનું મંદિર બંધાવ્યું હતું. યોગરાજ પછી સમાજ, ભૂયડરાજ, વારસહ, રતાદિત્ય અને સામંતસિંહ નામે રાજા થયા. તેઓએ સં. ૯૯૮ સુધી રાજય ભોગવ્યું.૧૯
પુરાતનપ્રબંધસંગ્રહમાં વનરાજ વિશે આ પ્રકારે અનુશ્રુતિ જાણવા મળે છે :
અંબાસણ ગામમાં ચંડ અને ચામુંડ નામના બે ચાવડાવંશી ભાઈ રહેતા હતા. એક વખતે કોઈ નિમિત્તિયાએ કહ્યું કે “ચામુંડની પત્નીના ગામથી અવતરેલા પુત્રના હાથે ચંડનું મૃત્યુ થશે ” આ હકીકતથી ચામુડે પોતાની સગભાં પત્નીને ઘરમાંથી કાઢી મૂકી. ત્યાંથી અ પંચાસર ગામમાં જઈ રહેવા લાગી. ત્યાં એણે એક બાળકને જન્મ આપ્યા અને એ બાઈ મહેનત-મજૂરી કરીને ગુજરાન કરવા લાગી.
એક દિવસે શિલ ગુણમુરિ જ્યારે ગામ બહાર શૌચભૂમિએ જઈ રહ્યા હતા ત્યારે ઝાડની ડાળે બાંધેલા ઝોળીમાં સુવડાવેલા બાળકના મસ્તક ઉપરથી અણખસતી છાયા જોઈ એ વનરાજ)ને પોતાના ચિત્યમાં લઈ આવ્યા. (આ પછી વૃત્ત ત “પ્રબંધચિતામાણ અનુસાર છે. ૨૦
ધર્મારણ્ય' ગ્રંથમાં વનરાજના જન્મ અને એના વંશજો વિશે આ પ્રકારે અનુશ્રુતિ જાણવા મળે છે:
કોશલદેવ.સી અગ્નિવંશીય એક ક્ષત્તા ફરતો ફરતો ધર્મારણ્ય (મે દેરા) પ્રદેશમાં આવ્યા. બ્રાહ્મણોએ અને ત્યાંના ઇદ્ર સરોવરને પવિત્રતા જાળવવાનું કામ સાંવું. એના બદલામાં બ્રાહ્મણો એને એના નિર્વાહ જેટલી રકમ આ૫તા.
ક્ષના એ તળાવ નજીક થી માતાના દરવાજા પાસે આશ્રમ બાંધીને પોતાની પત્ની સાથે રહેવા લાગે. થોડા સમય ધાતનાં એની પત્નીએ શુભ નક્ષત્રમાં એક બાળકને જન્મ આપ્યા, જેનું નામ “વનરાજ' પાડવામાં આવ્યું. જ્યારે એ ૧૩ મહિનાના થયા ત્યારે ચારોએ વનમાં વસ્તી ગાયોને ચારી લીધી. વીર લત્તા ચેર સાથે લડતાં મરાય. એની પત્ની એની પાછળ સતી થઈ, ને રવગે
