________________
૪૩૦] મૈત્રક કાલ અને અનુ-મૈત્રક કાલ
[પરિઉદ્ધાર કરાવ્યો અને એના રાજાના આગ્રહથી આ જ ધનેશ્વરસૂરિએ “શત્રુંજય માહા મ્ય' નામનો ગ્રંથ વલભીપુરમાં ર.
રંક કાહુ અને વલભીભંગ
ભરૂમંડલના પલ્લી ગામમાં કાકૂ અને પાતાક નામે બે ભાઈઓ રહેતા હતા, નાને ભાઈ પાતાક શ્રીમંત હતો. એને ત્યાં મોટો ભાઈ કાફ કરી કરી પોતાનું ગુજરાન ચલાવતો.
એક દિવસ મધરાતે ભારે વરસાદ થયો ત્યારે મજરીથી થાકીને ગાડ નિદ્રામાં પડેલા કાકૂને ઉઠાડી પાતાકે ઠપકો આપતાં કહ્યું: “આપણા ખેતરના
જ્યારાઓની પાળો વરસાદથી તૂટી ગઈ છે ત્યારે તું અહીં નિશ્ચિંત થઈને ધોરેઃ છે?” આ ઠપકાથી ખેદ પામી એ ઝટપટ કોદાળી ખભે નાખી ખેતરમાં ગયો. ત્યાં એણે બીજા માણસને કામ કરતા જોયા. એમને પૂછતાં તેઓએ કહ્યું કે: અમે તમારા ભાઈના નોકરો છીએ.' એણે એમને મજાકમાં પૂછ્યું: “મારા. નેકરે ક્યાં છે?” એમણે કહ્યું: “વલભીમાં છે.
કાકુ પિતાને સામાન માથે મૂકી વલભી ગયો. ત્યાં એ વલભીના કોટની. રગે વસતા આભીરોની સમીપમાં ઝૂંપડી બાંધી રહેવા લાગ્યો. એની મેલીઘેલી રીતભાત અને દેહની દુર્બલ દશાને લઈને એને ભરવાડે રંક' નામથી સંબોધવા લાગ્યા.
ગાનુયોગે એક કાપેટિક રેવતથી સિદ્ધરસની ભરેલી એક તુંબડી લઈને વલભી પાસેથી જતો હતો ત્યારે એને “કાક્ય તુંબડી' એવી આકાશવાણી , સંભળાઈ. કેઈને ખબર પડી જશે એવી બીકથી રંકના ઘરમાં સંતાડવા થાપણરૂપે એ તંબડી આપી એ સોમેશ્વર પાટણ તરફ ગયો. કાકુએ તંબડી એના રાંધણિયામાં, એક ચૂલા ઉપર ખીંટીએ ભરાવી. રાંધતી વખતે ચૂલાના તાપથી તૂબડીને રસઓગળતાં એનું એક ટીપું તપેલી ઉપર પડ્યું, તાંબાની તપેલી સેનાની બની, ગઈ. એ જેઈ કાને નિર્ણય થશે કે તુંબડીમાં સિદ્ધરસ છે. એનાથી એણે પુષ્કળ . સોનું બનાવ્યું. પોતાનું ઘર આગમાં બાળી નાખી, નગરમાં મહેલ જેવું મકાન ચણાવી એ રહેવા લાગ્યો.
એકદા એક રબારણ એને ત્યાં ઘી વેચવા માટે આવી. ઘી તોળતાં એને લાગ્યું કે ગાડવામાંથી ઘી ખૂટતું નહોતું. એણે ઘાડવા નીચે ઉઢાણી જોઈ તો
