________________
ગુજરે એથિલાઈ અને પશ્ચિમ તથા દક્ષિણ પશ્ચિમ કાસ્પિયન કિનારા પરથી આવેલા ખરે. સફેદ દૂણોની આ દરેક ટુકડીમાં ગેરા અને કાળા વર્ગને સમાવેશ થાય છે. મેવું અને હેરાત ટુકડીમાં આ બે વર્ગ દૂણે અને કરા અર્થાત કાળા દૂણે તરીકે ઓળખાતા. દક્ષિણ આર્મેનિયા અને ઉત્તર મીડિયાની ટુકડીમાં ખઝરના બે વર્ગમાં ભારતવર્ષના બડ અથવા રાજપૂત અને સાધારણ કે હલકા વર્ગના ગુર્જર એ બે જાતિઓનું મૂળ રહેલું હોય એમ લાગે છે. ઉત્તરપૂર્વ અને ઉત્તરપશ્ચિમ વચ્ચેને આ ભેદ જ આ સમૂહના આક્રમણના સહુથી વધુ નેંધપાત્ર પરિણામાંના એક પરિણામનો ખુલાસો કરી શકે છે. એનું પરિણામ એ છે કે ઉત્તરપૂર્વમાંની શિવની પૂજા અને અંશતઃ બ૯ખમાંની અને ખાસ કરીને વધારે તો ઈરાનમાંની મિહિર(સૂર્ય)ની પૂજા,-એ બે વિશિષ્ટ પૂજા આગળ ધપી. આ દેખાવડી અને બરછટ-એ બંને જમાતેની નિશાની મારવાડની કહેવત “દૂણ જૈસા સુંદર અને ગુજરાતની નિંદાત્મક કહેવત “દણની દાઢી જેવો પીળો અને ઠીંગણોમાં સચવાઈ છે. વળી કાબુલની ખીણુ અને કાશ્મીર એ બંનેમાં મળતાં છઠ્ઠી સદીનાં ગ્રીક અને રોમન સ્થાપત્યોમાં તેમજ કેસમસ(ઈ.સ. પર૫)ને જેમાં રસ પડેલ તે દૂણની ટોળીમાં રહેલા ખ્રિસ્તી તત્વ માટે પણ દક્ષિણ આર્મેનિયા અને ઉત્તર મીડિયાના ખઝર જ જવાબદાર હશે. છેલ્લે, આ બેવડા ખઝર અથવા સફેદ દૂર્ણ તત્વ પરથી સમજાય છે કે એ મહાન સમૂહના મહાન વિજય અને પરાજ નેધતા ભારતીય અભિલે તેઓને દૂણે અને મિહિર તરીકે કેવી રીતે ઉલ્લેખ કરે છે. છઠ્ઠી સદીના હૂણેને ઉલ્લેખ સફેદ દૂણેને લગતા લાગે છે. મિહિરે એ મીડિયામાંથી નવા આવેલા સૂર્યપૂજક મેડા અથવા મેર લાગે છે. એમણે મીડિયાના મગ બ્રાહ્મણોને ભારતવર્ષમાં આપ્યા. પંજાબમાં અને રાજપૂતાનામાં તેનું નામ “મહર” અથવા “મહેર” ખઝર અથવા ગુજરને માટે આદરદર્શક શબ્દ રહેલ છે. એના ભારતીય રૂ૫ ગુજર” નીચે “ખઝર” છઠ્ઠી સદીને આવેલા મહાન સમૂહ માટે વપરાતું બંધ થયું લાગે છે. સંભવત: એ નામધારી સૂર્યપૂજક હતા એ કારણે “મિહિર” શબ્દ કે બિરૂદ વપરાતું બંધ થયું. ધીરે ધીરે જેમ જેમ આ નવા આગંતુકો રાજપૂત અને ક્ષત્રિય તરીકે ઓળખાયા તેમ તેમ ઉપલી જમાતમાં “ગુર્જર' નામ નાપસંદ પડતું ગયું ને એને મુખ્યત્વે છઠ્ઠી સદીના સફેદ દૂણ સમૂહની મધ્યમ અને નીચલા વર્ગના પ્રતિનિધિઓએ જ ચાલુ રાખ્યું ને આજે પણ એ તેઓમાં લગભગ સીમિત રહ્યું છે. ઇતિહાસ–નિશાનીઓ : ભારતના માગે
ઉપર જોયું છે કે જ્યોર્જિયામાં “ગુજ” અને “મુજે' એ પિરસ્ય છું ગુઈઓની જાતિના નામમાંથી વ્યુત્પન્ન થયાં છે. અબુલ ફરગે (ઈ. સ. ૧૨૪૩
