________________
પરિશિષ્ટ ૩
ગુજરો
ગુજર” નામ
“ગુર્જર” અથવા “ગુજર' નામ, ઈસુ પછીનાં પહેલાં ૫૦૦ વર્ષ દરમ્યાન પશ્ચિમમાંથી ભારતમાં દાખલ થયેલી મધ્ય એશિયાની કઈ જાતિના નામનું રૂપાંતર લાગે છે. એમાં મૂળમાં ગાયે ચરાવવાને અને પછી ગાયો ચરવાને અર્થ રહે છે. મૂળ જાતિ માટે બે સૂચન આપી શકાય. એક તો એ કે એ જાતિ શક અથવા તુ હતી, અને એનું નામ ફારસી “ગુર્ગ' અથવા તો તુ “કુર્ત (વરુ) ઉપરથી આવ્યું છે અને આ જાતિની એક નિશાની બ્રહૂઈ “ગુનનીસ' (વરુઓ)માં રહેલી છે.
બીજું સૂચન એ છે કે ગુજર' એ ઉત્તરમાંથી ભારત ઉપર આક્રમણ કરનાર વધારે મહત્વની જાતિઓ– કુશાણે અથવા મોટા યુએચી (ઈ. સ. ૩૯૦), કેદાર અથવા નાના યુએચી (ઈ. સ. ૩૯૦-૫૦૦), જુએ-જુએ(ઈ. સ. ૪૦૦—૫૦૦), ખઝર અથવા સફેદ દૂણ (ઈ. સ. ૪૫ –૫૦૦), અથવા ગઝ-ગઝ(નવમી અને દસમી સદીમાંની છેવટે એકના નામનું રૂપાંતર છે. ગુર્જરને જ્યોર્જિયા, જેનું ફારસી નામ ગુર્નિસ્તાન છે, ત્યાંના લેકે તરીકે ઓળખવામાં આવ્યા છે. “જિંયાનું નું અરબ રૂપ “ગુ' એ મારવાડના નવમી સદીના ગુર્જર રાજવંશ માટે અરબ વેપારી સુલેમાને વાપરેલા “ઝર' સાથે એટલું બધું મળતું આવે છે કે ઈ. સ. ૧૮૬૦ માં આ વ્યુત્પત્તિ ડે શ્વાસ અને ડે. ભાઉ દાજી એ બંનેએ સાનુકૂળ ગણી હતી. ગુજરના જ્યોર્જિયન મૂળ માટેના એમના આધારને એક
૪૧૪
