________________
૩૭૮] મૈત્રક કાલ અને અનુ-મૈત્રક કાલ
પરિ વૃક્ષ પણ થાય છે, જેનાં પાન “યંગ-લી'(?)ના જેવાં થાય છે. આબોહવા ગરમ પવનવાળી અને ધૂળવાળી છે. લોકેની મનાવૃતિ ઉષ્મારહિત અને ઉદાસીન છે. તેઓ ધનને આદર અને ધર્મને અનાદર કરે છે. અહીંના લોકેની વિદ્યા, ભાષા, રીતભાત અને આકૃતિ માલવ દેશના લોકોના જેવી છે. મોટા ભાગના લેકને પુણ્યના સુકૃત્યમાં શ્રદ્ધા નથી. જેઓ શ્રદ્ધા ધરાવે છે તેઓ મુખ્યત્વે સ્વર્ગીય દેવતાઓની ઉપાસના કરે છે. તેઓનાં મંદિર સંખ્યામાં હજારે છે, જેમાં જુદા જુદા મત(સંપ્રદાય)ના લેક એકત્ર થાય છે.
માલવદેશની ઉત્તરપશ્ચિમ જતાં ૩૦૦ થી વધુ લી વટાવતાં ખેટ દેશ આવે છે.૧૨ બેટ (કિ-ર)૧૩
આ દેશને ઘેરાવો લગભગ ૩૦૦૦ લી અને પાટનગરને ઘેરાવો ૨૦ લી છે. વસ્તી ગીચ છે. ઘરો પૈસાદાર છે. તેમાં રાજા નથી; આ પ્રદેશ માલવને તાબે છે. આહવા, જમીનની પેદાશ અને લેકેની રીતભાત બંને દેશમાં ઘણું સરખી છે. અહીં દસેક સંઘારામ છે, તેમાં લગભગ ૧૦૦૦ ભિક્ષુ છે, જેઓ મહાયાન તેમજ હીનયાનને સરખે અભ્યાસ કરે છે. અહીં પચીસ-પચાસ દેવમંદિર પણ છે, જેમાં ઘણું બધા પાખંડી હોય છે.
અહીંથી ઉત્તર દિશામાં લગભગ ૧૦૦૦ લી જતાં વલભી આવે છે. ૧૪
વલભી (ફ-લ-પી)૧૫
આ દેશને ઘેરા લગભગ ૬૦૦૦ લી અને રાજધાનીનો ઘેરાવો લગભગ ૩૦ લી છે. જમીનને પ્રકાર, આબેહવા અને લેકેની રીતભાત વગેરે માલવના રાજ્યનાં જેવાં જ છે. વસ્તી ઘણી બીચ છે. ઘરે પૈસાદાર છે. સેએક ઘર તે એવાં છે કે જે કરોડપતિ છે. દૂર દૂરના પ્રદેશોમાંની વિરલ અને કિંમતી વસ્તુઓ અહીં ખૂબ પ્રમાણમાં ભેગી કરવામાં આવે છે. અહીં સોએક સંધારામ છે, જેઓમાં લગભગ ૬૦૦૦ ભિક્ષ રહે છે. તેમાં મોટા ભાગના સમ્મતીય નિકાય પ્રમાણે હીનયાનને અનુસરે છે. અહીં સેંકડો દેવમંદિર છે, જેમાં જુદા જુદા સંપ્રદાયના ઘણા બધા અનુયાયી હોય છે.
જ્યારે તથાગત જગતમાં રહેતા હતા ત્યારે ઘણી વખત આ દેશમાં વિહાર કરતા હતા, એ કારણથી અશકરાજે જ્યાં જ્યાં બુદ્ધ રહ્યા હતા તે તમામ સ્થળોએ સ્મારક કરાવ્યાં છે કે સ્તૂપ બંધાવ્યા છે. આમાં આમતેમ કેટલાંક એવાં
