Page Text
________________
૧૫૩]
સ્થાપત્યકીય સ્મારકા
[ ૩૪૩
કર્યું છે તથા આ રચનાના એ ભેદને Pseudo.Dravidic અને Neo-Dravidic નામે ઓળખાવ્યા છે (Ibid., p. 30).
૧૧૨. નાણાવટી તથા ઢાંકીએ આ પ્રકારની છાથ-શિખરૌલીને વિમાનાકાર’ તરીકે ઓળખાવી છે (MSTG, p. 29), પરંતુ આગળ જણાવ્યું તેમ આ શિખરમૌલી છાવ પ્રકારની છે. એમાં 'ફેર માત્ર એટલેા જ છે કે એક છાદ્યને ખીજ છાથથી છૂટુ પાડનાર અગ ‘ઉચ્છેદ’(નામની સાંકડી પટ્ટી)ને પ્રયોગ થયેલા છે, જે આ કાલનાં મેાટા કદનાં દેવાલયાનાં શિખરામાં જોવામાં આવે છે.
૧૧૩. Ibid., pp. 29-30, 52-59, pls. 26-28, 31-35; STG, Fig. 25. નાણાવટી તથા ઢાંકીએ કળસારના મંદિરને ત્રિતલ હેાવાનું તથા ભાણસરા મંદિર ન. ૪ને ચતુસ્તલ હે।વાનું જણાવ્યું છે, પરંતુ એ અને અનુક્રમે ચતુસ્તલ તથા પ ંચદલ હેાવાનુ ચદ્રશાલાનાં અલંકરણાના ક્રમ જોતાં સમાય છે. બંનેમાં ચૂલિકા નીચેનું તલ નાશ પામ્યું હાચ એમ જણાય છે. દેગામના ચામુંડા મંદિરનાં પંચતલ પૈકીનાં ઉપરનાં બે તલ પાછળથી ઉમેરાયેલાં લાગે છે.
૧૧૪. પ્રાક્-ચૌલુકથ શૈલીનાં શિખરેાની સંક્રાંતિ ચૌલુકથૌલીનાં શિખામાં પરિણમી એ અવસ્થાનાં શિખરાને અવાંતર અવસ્થા (intermediate phase)નાં શિખરેા તરીકે આ પ્રકરણના દ્વિતીય લેખકે પ્રતિપાદિત કર્યુ છે: જીએ STG, pp. 401 ff. નાણાવટી તથા ઢાંકીએ શિખરાન્વિત કરૌલીના વિકાસક્રમને Proto-Nāgara, Eo-Nagara અને Early Nagara તરીકે ઓળખાવ્યા છે (MSTG, pp. 30-31).
૧૧૫. Ibid., pp. 30-31, 59-67, pls. 37-51
૧૧૬. Ibid., pp. 29, 67; Fig. 19b, pl. 55. દક્ષિણના પલ્લવાના રાજ્યકાલ દરમ્યાન બંધાયેલ મહાબલિપુરનાં મૌલાત્મક મંદિરનાં શિખરમાં આવી રચના ોવામાં આવે છે. વરાગિતપુચ્છામાં ચૌદ નતિના પ્રાસાદો પૈકી આ પ્રકારના પ્રાસાદની શિખરની રચના ગજપૃષ્ઠાકૃતિ' કરવાનું જણાવ્યું છે, (ઍં. પૃ., સૂ. ૧૦૬, ો. રૂપ).
૧૧૭. આ મંદિરના તલદનના પ્રથમ નકશા બર્જેસે આપ્યા હતા (AK, pl. LII). સને ૧૯૬૧ માં આ પ્રકરણના દ્વિતીય લેખકે પેાતાના આ વિષયના અભ્યાસના અનુસંધાનમાં ગેાપની મુલાકાત લીધી ત્યારે ભારત સરકારના પુરાતત્ત્વ ખાતા તરફથી મદિરની પીઠિકા અને જગતીનું વ્યવસ્થિત ખાદકામ ચાલી રહ્યું હતું. પુરાતત્ત્વ ખાતાએ ખુલ્લા કરેલા અવશેષોના આધારે એમણે મદિરના તલમાનનું કાલ્પનિક પ્રમાણચિત્ર તૈયાર કર્યું હતું. એમણે એમના ગ્રંથ The Structural Temples of Guajratમાં બન્નેસના તથા પેાતાના તલમાનના નકશે આપ્યા છે. જુએ STG, Figs. 215-216. નાણાવટી તથા ઢાંકીએ મંદિરના તલમાનને વધુ ચેાસ ખ્યાલ આપતા નકશા (MSTG, Fig. 16) આપ્યા છે તથા જગતી તથા પીઠના દેખાવને ખ્યાલ આપતુ' રેખાચિત્ર (Ibid., Fig. 3) આપ્યું છે.
૧૧૯. Ibid,, p. 33, lg. 16
૧૧૯. Ibid., p. 35
૧૨૦, સ્થાનિક લોકો આ બંને પ્રતિમા રામ અને લક્ષ્મણની હાવાનું માનતા હતા, પરંતુ એ વિષ્ણુ અને કદની હાવાનું પ્રતિપાદિત થયું છે (J. M, Nanavati, The
| SR No. | 032606 |
| Book Title | Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 03 Maitrak Kal ane Anu Maitrak Kal |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri |
| Publisher | B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan |
| Publication Year | 1974 |
| Total Pages | 590 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |