________________
ખંડ ૨
રાજકીય ઇતિહાસ
પ્રકરણ ૨
વલભી
પાંચમા શતકના ઉત્તરામાં સૌરાષ્ટ્રમાં ગુપ્ત સામ્રાજ્યનું શાસન લુપ્ત થતાં વલભીમાં મૈત્રક વંશની રાજસત્તા સ્થપાઈ. ગુજરાતના પ્રતિહાસનુ કેન્દ્ર હવે ગિરિનગરમાંથી વલભીપુરમાં ખસ્યું.
'
વલભી એ સૌરાષ્ટના પૂર્વ ભાગમાં આવેલી પ્રસિદ્ધ નગરી હતી. એને સામાન્યતઃ વલભી '' કહેતા; ૧ કયારેક ‘વલભીપુર '' કહેતા.૨ પ્રાકૃતમાં એને ‘“વલહિ’’ કે ‘વલહી’” કહેતા. બ્રિટિશ કાલમાં એ “વળા” તરીકે એળખાતુ.૪ ૧૯૪૫માં “ વળા ''ને ખદલે એનું પ્રાચીન નામ “ વલભીપુર ’ પુન: સ્થાપિત કરવામાં આવ્યું છે, પરંતુ સરતચૂકથી એની જોડણી · વલ્લભીપુર '' રખાઈ ગઈ છે.પ
'
હાલ વલભીપુર (૨૨° ૪૧' ૬, ૭૨° ૩૮' પૂ) ભાવનગર જિલ્લાના વલભીપુર મહાલનું વડું મથક છે. એ ભાવનગરની પશ્ચિમ-ઉત્તરપશ્ચિમે ૨૯ કિ. મી.(૧૮ માઈલના)ના અંતરે અને ધેાળા રેલવે–જકશનની ઉત્તરપૂર્વે ૧૬ કિ.મી.( ૧૦ માઇલ )ના અંતરે આવેલુ છે. વલભીપુરની ઉત્તરપશ્ચિમે પાંચ કિ. મી. ના અંતરે ધેલા નદીના બે ફાંટા પડે છે, એ કાંટા વલભીપુરની પૂર્વ-દક્ષિણપૂર્વે ત્રણ કિ. મી. ના અંતરે પાછા જોડાઈ જાય છે ને ત્યાંથી નદી પૂર્વ-દક્ષિણપૂર્વે આગળ વધી ખંભાતના અખાતની ભાવનગર ખાડીમાં ભળી જાય છે.' આ ખાડી હાલ વલભીપુરથી ખત્રીસેક કિ. મી. (વીસેક માઈલ) જેટલી દૂર છે.
ક
