________________
૧૬૪]
મૈત્રક કાલ અને અનુ-મૈત્રક કાલ
[¥.
એ નાગર બ્રાહ્મણાને માહડવાસક(માડાસા) વિષયનાં ખે ગામ દાનમાં આપ્યાનાં દાનશાસન મળ્યાં છે.૧૯૦ એમાં સીયક અકાલવ કૃષ્ણરાજ ૩ જાના આધિપત્યના નિર્દેશ કરે છે. આ દાનશાસનેા પરથી મેાડાસાની આસપાસના પ્રદેશ ત્યારે પરમાર વંશની સત્તા નીચે હોવાનું તે એ પરમાર વંશ પર દખ્ખણુના રાષ્ટ્રકૂટ વંશનું આધિપત્ય પ્રવતુ હોવાનું સ્પષ્ટ થાય છે. આ દાનશાસનેામાં ખેટકમ ડલાધિપતિને ઉલ્લેખ આવે છે. આ રાજા સીયકના તાખેદાર૧૯૧ કે સાથી૧૯૨ નહિ તેમજ સીયક પેાતે૧૯૩ પણ નહિ, પરંતુ અકાલવ કૃષ્ણરાજ હાવા સ`ભવે છે. મેાહડવાસક વિષય પર પરમાર વંશની સત્તા કયારથી પ્રવતતી એ નક્કી કરવું મુશ્કેલ છે. સભવ છે કે સીયક ૨જાના પિતા વૈરિસિંહ ૨ જાના સમયમાં પરમાર વંશની સત્તા માળવામાં લુપ્ત થઈ ૧૯૪ ત્યારે એણે રાષ્ટ્રકૂટ રાજાના સામત તરીકે માળવાની પડેાશમાં આવેલા આ પ્રદેશમાં સત્તા પ્રાપ્ત કરી હાય. કદાચ સીયક ૨ જાની સત્તા પણ ધણા વખત આ પ્રદેશમાં સીમિત રહી હાય.૧૯૫ ગમે તેમ, મુલરાજ સેાલકીના સમયમાં પણ મેહડવાસક વિષય પર પરમાર વંશની સત્તા પ્રવર્તતી હતી. કૃષ્ણરાજ ૩ જાના મૃત્યુ પછી સીયકે રાષ્ટ્રકૂટ રાજ્યનું આધિપત્ય ફગાવી દઈ, માન્યખેટ પર આક્રમણ કરી પેાતાના રાજ્યની સ્વતંત્રતા સ્થાપી.
આમ મૈત્રકકાલ અને અનુમૈત્રક કાલ દરમ્યાન ગુજરાતમાં મૈત્રા, પ્રતીહારા અને ચાપાકટા ઉપરાંત બીજા અનેક રાજકુલાનાં મેટાં નાનાં રાજ્ય થઈ ગયાં.
પાટીયા
૨. મૈ.ગુ., પૃ. ૨૧૫
૪. એજન, પૃ. ૨૧૯
૧. ગુઅલે, લેખ ૧૧૮-૧૧૯ ૩. એજન, પૃ. ૨૧૮–૨૧૯
૫. એજન, પૃ. ૨૨૦
૮. એજન, પૃ. ૨૨૩
૧૦ મૈગુ., પૃ. ૨૨૫ ૧૨-૧૩. એજન, પૃ. ૨૨૪ ૧૫. ગુઅલે, લેખ ૧૧૯
૧૭. જુએ ગ્રંથ ૧, પૃ. ૩૬૧
૧૯. ધૂમલીના દાનશાસન નં. ૬ માં
૨૦. અલતેકરે ઈ, સ. ૭૩૪ થી ૭૫૪ ના આંકયે છે . (EI, Vol. XXVI, p. 187).
૬૭. એજન, પૃ. ૨૨૨ ૯. ગુલે, લેખ ૧૧૮
૧૧. એજન, પૃ. ૨૨૫-૨૨૬ ૧૪. એજન, પૃ. ૨૨૫
૧૬. મૈ.ગુ., પૃ. ૨૨૬-૨૨૭ ૧૮. મૈ.ગુ., પૃ. ૨૨૮
