________________
પ્રકરણ ૮
સમકાલીન રાજ મૈત્રક અને અનુ-મૈત્રક કાળ દરમ્યાન ગુજરાતમાં મૈત્રક, ગુર્જર-પ્રતીહાર અને ચાપચાપોત્કટ રાજ્ય ઉપરાંત બીજાં કેટલાંક નાનાં મોટાં રાજ્ય થયાં. ૧. ગારુલક રાજ્ય
સૌરાષ્ટ્રમાં મૈત્રકે ના આધિપત્ય નીચે ગારુલક નામે એક કુલ રાજસત્તા ધરાવતું. આ વંશનાં બે દાનશાસન મળ્યાં છે. એમાં ગારુલક વંશને પરાક્રમી યશસ્વી અને પ્રભાવશાળી રાજાઓને વંશ કહ્યો છે, પરંતુ એમાં એ કુલની ઉત્પત્તિ વિશે કંઈ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો નથી. “ગારુલક' નામમાં “ગારુડક' શબ્દ અભિપ્રેત લાગે છે, તો એ કુલના રાજાઓ પોતાને ગરુડના વંશજ ગણાવતા હોય. આ રાજાઓ “પરમ ભાગવત” હતા, તેથી આ તદ્દન સંભવિત છે.
ગારલક રાજાઓની વંશાવળીમાં સહુથી પહેલો ઉલ્લેખ શર ૧ લાને આવે છે. મૈત્રક સેનાપતિ ભટાર્કની જેમ શર પણ પહેલાં સેનાપતિ હોય ને પછી એણે રાજસત્તા ધારણ કરી હોય એમ લાગે છે. એ ભટાર્કને સમકાલીન હતા, એણે લગભગ ઈ. સ. ૪૮૧ થી ૫૦૦ સુધી રાજ્ય કર્યું. ભટાર્ક-વિહાર ભેટ મેળવનાર રાજસ્થાનીય સૂર પ્રાય: આ સૂર હોવો જોઈએ. તે એ ભટાર્કને રાજસ્થાનીય હશે ને ભટકે એના પર પ્રસન્ન થઈ એને પોતાને વિહાર આ હશે.
ઘર પછી એને પુત્ર વરાહદાસ ગાદીએ આવ્યો. મૈત્રક વંશના આરંભિક રાજાઓની જેમ એ પણ રાજપદવી ધારણ ન કરતાં માત્ર “સેનાપતિ” કહેવાતો. એ મૈત્રક રાજા દ્રોણસિંહને સમકાલીન હતો.' એ “પરમ ભાગવત’ હતો.
વરાહદાસનો ઉત્તરાધિકાર એના મોટા પુત્ર શર ૨ જાને પ્રાપ્ત થયો. એ સામંત” અને “મહારાજ” બિરુદ ધારણ કરતો. એ ભદિ' (‘ભટ્ટારકના અર્થમાં)
