________________
શ્રીમાલ-ભિલ્લમાલ
[ ૬%
વલભી–ભંગ (ઈ. સ. ૭૮૮) થવાની તૈયારીમાં હતા ત્યારે વલભીની વધુ માનસ્વામીની પ્રતિમા શ્રીમાલપુર ગઈ.૫૯
૫ સું]
અંચલગચ્છના ધર્મ પ્રભસૂરિ (૧૩ મી સદી) ભિન્નમાલ નગરના વતની હતા.૬॰ વિવિધતીર્થંકલ્પ(૧૪ મી સદી)માં શ્રીમાલપત્તનમાં વીરપ્રતિમા હોવાને ઉલ્લેખ છે. ૬૧ ભાવડ (૧૫ મી સદી) શ્રીભિન્નમાલનગરમાં થયા.૧૨ ભિન્નમાલમાં લેાકાયતિક મતના અનુયાયીઓ પણ હતા.૬૩
પડતી
શ્રીમાલપુરાણમાં આપેલી સારિકાપાખ્યાન નામની કથામાં૪ નાધેલું છે કે સિંધના લેાકેા શ્રીમાલ ક્ષેત્રની લગ્નલાયક જુવાન કન્યાઓને ઉપાડી જતા હતા, આ કારણે બીકના માર્યા લાકે શ્રીમાલ છેાડીને આખુ ગયા. આ બતાવે છે કે પશ્ચિમ તરફના ભયના મુખ્ય કારણથી શ્રીમાલની પડતી થઈ અને પરિણામે શહેરના નાશ થયા.
સારિકાના ભયથી શહેર ઉજ્જડ થઈ ગયું અને ૧૬૪ વર્ષા પછી શ્રીપુ જે એને ફરી વસાવ્યું. વિક્રમ સંવત ૧૨૦૩, વૈશાખ શુકલ અષ્ટમીને દિવસે શ્રીમાલની શ્રી શહેર છેાડીને ચાલી ગઈ અને શહેર ‘ભિલ્લમાલ’ બન્યું. લક્ષ્મી ત્યાંથી નીકળી ગુર્જરદેશની રાજધાની પાટણ આવી.૬૫ આ બતાવે છે કે ઉપર જણાવેલા વર્ષ પછી શહેરમાં રાજકીય પરિસ્થિતિ બદલાઈ ગઈ હશે. ઐતિહાસિક દૃષ્ટિએ જોતાં જણાય છે કે ગુજરાતના મહાન સોલંકીએએ પેાતાના રાજ્યવિસ્તાર મારવાડ સુધી અર્થાત્ હાલના પશ્ચિમ રાજસ્થાન સુધી વિસ્તાર્યાં અને એ જ હકીકત આપણને શ્રીમાલપુરાણમાંની પૌરાણિક કથામાંથી પ્રાપ્ત થાય છે.
પાદટીપેા
૧–૨. જુએ પ્રકરણ ૬, ખંડ ૨.
૩. જુએ પ્રકરણ ૬, ખંડ ૧.
૪. પુષ્ટિકામાં એનું નામ શ્રીમામાહાત્મ્ય આપેલુ છે ને એને ન્દ્રપુરાળના ત્રાજ્ઞ-સ્પંદની અંતર્ગીત જણાવ્યુ છે. ‘શ્રીમાપુરાળ’ એ એનું લેાકામાં રૂઢ નામ છે.
૫. અધ્યાય ૨-૩
૬. મધ્યાય ૬-૧
७. अध्याय १०-११
૯. પ્રવન્યચિન્તામળિ, પૃ. ૨૬
૮. શ્રીમાપુરાળ, અ. ૧, ∞ો. રૂ. ૧૦. ૧, ૭૨, જો. રૂરૂ-રૂપ
