SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 772
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ३३४ रघुवंशमहाकाव्ये धूप के समान वस्त्र पहने ( पीतांबर धारण किरे ) और योगियों के लिये सुखकर दर्शन वाले विष्णु भगवान् को शरदृतु के उस दिन की तरह देवताओं ने देखा । जो सुफेदकमल रूपी नेत्रवाला तथा प्रातःकाल का लालपीत वस्त्र वाला और शुरू में सुखदायी दीखने वाला शरहतु का दिन ॥९॥ प्रभानुलिप्तश्रीवत्सं लक्ष्म विभ्रमदर्पणम् । कौस्तुभाख्यमपां सारं बिभ्राणं बृहतोरसा ॥१०॥ संजी-प्रभेति । पुनः किंविधम् ? प्रभयाऽनुलिप्तमनुरञ्जितं श्रीवत्सं नाम लाञ्छनं येन तम् । लक्ष्म्या विभ्रमदर्पणं कौस्तुभ इत्याख्या यस्य तम् । अपां समुद्राणां सारं स्थिरांशम् । अम्मयमणिमित्यर्थः । बृहतोरसा बिभ्राणम् ॥१०॥ अन्वयः-प्रभानुलिप्तश्रीवत्सम् , लक्ष्मीविभ्रमदर्पणम् , कौस्तुभाख्यम्, अपां सारं बृहता उरसा बिभ्राणं विष्णुं ददृशुः । ठगाड्या-श्रिया युक्तो वत्सः श्रीवत्सः श्वेतरोमावर्तविशेषो लाञ्छनम् । कपितस्य दुर्वाससः पादाघातरूपो रेखाविशेषो वा । प्रभया कान्त्या अनुलिप्तः= अनुरञ्जितः श्रीवत्सः-लाञ्छनं येन स तं प्रभानुलिप्तश्रीवत्सम् । लक्षयति -पश्यति नीतिज्ञं या सा लक्ष्मीः । लक्ष्म्याः श्रियः विभ्रमाः-विलासा:-हावभावादयः तेषां दर्पणः आदर्शस्तं लक्ष्मीविभ्रमदर्पणम्, कुं-भुवं स्तुभ्नाति-व्याप्नोतीति कुस्तुभः= समुद्रस्तत्र भवः कौस्तुभः, कौस्तुभ इति प्राख्या नाम यस्य स तं कौस्तुभाख्यम्, अपां-सागराणां सारम् =स्थिरांशंम् जलीयमणिम् बृहता-विशालेन उरसा-वक्षसा बिभ्राणं-धारयन्तं विष्णुं ददृशुरिति पूर्वेणैवान्वयः । समासः-प्रभया अनुलिप्तः श्रीवत्सो येन स तं प्रभानुलिप्तश्रीवत्सम् । कौस्तुभः पाख्या यस्य स तं कौस्तुभाख्यम् । ___ हिन्दी-अपने" विशाल वक्षस्थल पर उस कौस्तुभ नाम के मरिण को धारण किये हुए विष्णु को देखा, जिसकी कान्ति से श्रीवत्स चमक रहा है। और वह लक्ष्मी की श्रृंगार चेष्टाओं को देखने का शीशा (आयना ) है । जो सारे समुद्रों का सार रत्न है । यहाँ पर श्रीवत्स, क्रोधो दुर्वासा के चरण चिह्न का नाम है । तथा सफेद रोम वाली भौंरी का नाम भी है जो विष्णु के वक्ष पर
SR No.032598
Book TitleRaghuvansh Mahakavya
Original Sutra AuthorN/A
AuthorKalidas Makavi, Mallinath, Dharadatta Acharya, Janardan Pandey
PublisherMotilal Banarsidass
Publication Year1987
Total Pages1412
LanguageSanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size29 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy