Kashyapsamhita Athva Vruddhajivakiya Tantra

SR No.: 032596
Original Sutra Author: N/A
Author: Marich Kashyap Maharshi, Girijashankar Mayashankar Shastri
Publisher: Sasthu Sahitya Vardhak Karyalay
Publication Year: 1970
Total Pages: 1034
Language: Gujarati
Classification: Interfaith
File Size: 36 MB

Page 972

અમદલ ચિકિત્સિત-અધ્યાય ૧૫ મે
૩૧
ઝાંઈવાળું બની જાય છે; રસમાં કડવું ત્યારે ધાવણને વહેતી શિરાઓ દ્વારા છેક અને તૂરાશવાળું થઈ જાય છે; અને | ધાવણમાં પહોંચી જઈને તે ધાવણને એ બેસ્વાદ બની જાય છે, એવા લક્ષણવાળું | પિત્ત પ્રષિત કરે છે; એમ દૂષિત થયેલ તે બગડેલું ધાવણ, જે બાળક ધાવે છે, ધાવણનાં આ લક્ષણે થાય છે; જેમ કે એ તેનામાં પણ આ લક્ષણે પ્રકટ થઈ જાય. બગડેલા ધાવણને જ્યારે પાણીમાં નાખવામાં છે–તેના શરીર પર ચૂળથી યુક્ત, ફૂટેલાં, આવે છે ત્યારે તેમાં લીલી, રાતી અને કઠેર અને કાળાશયુકત પીળી ઝાંઈવાળા | કાળી ઝાંઈ પ્રકટે છે અને રસથી તે ધાવણ મંડલો કે ચકરડાં પ્રકટ થાય છે; અતિશય તીખું, ખાટું, ખારું તથા કડવું જણાય છે ખરાબ અને રંગબેરંગી કે ફીકાશવાળા | અને સ્પર્શ કરતાં એ ધાવણ ગરમ જણાય ઘણા ઝાડા થાય છે, શરીરમાં ખૂબ કંપારી, | છે; એવાં તે બગડેલા ધાવણને જે બાળક મોઢાનું સુકાવું અને રુવાંટાં ખડાં થવા ધાવતું હોય તેમાં પણ લક્ષણે આવાં જણાય માંડે, એવાં તે મિશ્ર લક્ષણોવાળે વાતિક | છે–તેના શરીર પર રાતી અને લીલી ઝાંઈ ચર્મદલ” રોગ કહેવાય છે. ૭
વાળા અને કાળાશયુક્ત પીળી ઝાંઈથી પિત્તજ ચર્મદલ રેગનાં લક્ષણે | યુક્ત સૂકી કાંતિવાળાં, ગરમ તથા કહી કલા 3 ધાત્રી પર્વતાપwાસ્ટઢવUT- | ગયેલા દોષથી વ્યાપ્ત એવાં મંડલો અથવા દુવિધાથરવિવશ (તા)નુપસેવ | ચકરડાં ઉત્પન્ન થાય છે; એ ચકરડાં ફેલાતા: પિત્ત પ્રકુપિત વાયુના વિસિષ્યમા વાના સ્વભાવવાળાં, ચામડી તથા માંસને તન્યવામિ વિવામિ નુત્ય ત તૂપથતિા | ચીરી નાખનારાં, અતિશય અભિન્ન અથવા ત ક્ષનિક પ્રક્ષિતં તિરાાલિતા- | ચિરાયેલાં અને કમળની પાંખડી જેવા માë મવથ લેન દ્વ૮ઠવાતિ, પ્રકાશવાળાં તેમજ અગ્નિથી જાણે દાઝેલ
નોurtતા તન ઉજવતો નન્નોમિાનિ | હોય એવા દેખાવનાં હોય છે. એ ઉપરાંત એ પળ મત્ત-નોનસ્ટાવમાાનિ થાવ- | બાળકને અતિસાર એટલે કે વધુ પ્રમાણમાં વત્તામાનિ શુછવીશુurrનિ થિતરો-| ઝાડા થવા માંડે છે અને તે બાળકની पूर्णानि मण्डलान्युत्पद्यन्तेऽस्य विसपीणि त्वङ्मां
ગુદા હરિયાળા તથા પીળા રંગના પાકથી सदारणानि प्रभिन्नानि पद्मपत्रप्रकाशान्यग्निदग्धो
યુક્ત થાય છે તેમ જ એ બાળકને पमानि भवन्ति । अतोऽतिसार्यते हरितपीतगुद- વારંવાર દાહ, મોઢાને શોષ–સુકાવું તથા पाककरमभीक्ष्णं, दाहमुखशोषच्छर्दियमांश्च(पीत)
ઊલટી થયા કરે છે અને તેનું મોટું પીળા वदनान्वितश्च पित्तचर्मदलः ॥८
રંગથી યુક્ત થઈ જાય છે; એવાં લક્ષણોવાળે - જ્યારે ધાત્રી કે બાળકને ધવડાવતી] તે પિત્તજ ચર્મદલ રોગ કહેવાય છે. ૮ ધાવમાતા ક્રોધ અને સંતાપથી યુક્ત થઈ | વિવરણ : પિત્તના દેષથી જે ધાવ માતાનું હોય અથવા ગરમ, ખાટા, ખારા, તીખા, | ધાવણ બગડયું હોય તેનાં લક્ષણે, “ગરત્નાકર” દાઝેલા કે અર્ધ પર્વ કાચા પદાર્થોને સેવ્યા | ગ્રંથમાં આમ જણાવ્યાં છે– સ્ત્રસ્ત્રવળ વીતરાત્રિકરતી હોય અને ઉપરાઉપરી ખાધા કરવાને | મત વિસરિતમ્”—જે ધાત્રીનું ધાવણુ, પિત્તના સ્વભાવ ધરાવતી હોય અથવા પરવશ હાઈને | કારણે બગડયું હોય તે સ્વાદમાં તીખું, ખાટું તેવાં અપ સેવ્યા કરતી હોય, તે ધાત્રીનું | તથા ખારું બની જાય છે અને પીળા રંગની પિત્ત અતિશય પ્રકોપ પામી વિકારયુક્ત | રેખાથી યુક્ત હોય છે, તેથી જ એ ધાવણને થાય છે; અને તે પિત્ત વાયુ દ્વારા જ્યારે | બગડેલા પિત્તના નામે ઓળખવામાં આવે છે. વિશેષે કરી ચપાસ ફેંકાવા માંડે છે, તે એવું વિકૃત અથવા પિત્તદૂષિત ધાવણને ધાવતાં