Kashyapsamhita Athva Vruddhajivakiya Tantra

SR No.: 032596
Original Sutra Author: N/A
Author: Marich Kashyap Maharshi, Girijashankar Mayashankar Shastri
Publisher: Sasthu Sahitya Vardhak Karyalay
Publication Year: 1970
Total Pages: 1034
Language: Gujarati
Classification: Interfaith
File Size: 36 MB

Page 926

સૂતિકેપકમણીય-અધ્યાય ૧૧ મે
૮૮૫
ખાટલી કે માંચી ઉપર પણ હંમેશાં બેસી પૌષધ gશ્ચાત સવોત્તતા રહેવું, તેથી એ પ્રસૂતાની નિ પ્રસન્ન | સનેહપાન જે કર્યું હોય તે પચી ગયા અથવા નિર્મળ બની જાય છે, તે પછી એ પછી સૂતિકા સ્ત્રીએ, થેડા સ્નેહથી યુક્ત, ચનિ પર તેલથી સારી રીતે માલિસ કરી | સિંધવથી રહિત અને પીપર તથા સૂંઠનું પ્રિયંગુ-ઘઉંલાની ખીચડીથી સારી પેઠે ! ચૂર્ણ નાખેલી યવાગૂ એટલે પાતળી રાબ જ સ્વેદન પણ આપવું. (એટલે કે બાફ, ત્રણ દિવસ સુધી પીવી જોઈએ અને તે પછી દેવી.) ૨૦,૨૧
જ નેહ તથા લવણથી યુક્ત અને જેમાં ઉપર દર્શાવેલ નિસ્વેદન પછીનું ધૂપન | ઔષધનું ચૂર્ણ પણ ન નાખેલ હોય એવી ચિન્નામુwાયુના જ્ઞાતાં વિશાન્તવિકતમામ્ | યવાગૂ પીધા કરવી. ૨૪ कुष्ठगुग्गुल्वगुरुभिधूपयेघृतसंयुतैः ॥ २२॥ વિવરણ: ચરકે પણ શારીરના ૮મા અધ્યાય
એમ ઉપર દર્શાવ્યા પ્રમાણે જેણે સ્વદન માં આમ જ કહ્યું છે કે, “ની તુ ને વિશ્વાદ્રિકર્મ કર્યું હોય અને પછી ગરમ પાણી | મિત્ત સિદ્ધાં થવા આંત્રપ સૂવા માત્રથાઃ પાયેત્ IIવડે જેણે સ્નાન કર્યું હોય એવી તે પ્રસૂતા | સ્નેહપાન જે કર્યું હોય તે પચી જાય ત્યારે તે વિશ્રાન્તિ પામે તે પછી ઘીથી યુક્ત કરેલ | સૂતિકા સ્ત્રીને પીપર આદિ ઔષધદ્રવ્ય નાખી કઠ, ગૂગળ અને અગુરુ વડે તે સ્ત્રીને
પકવેલી, સારી રીતે નેહથી યુકત-પ્રવાહી–પાતળી આખા શરીરને ધૂપ દે. ૨૨
રાબ જ અમુક થેડા પ્રમાણમાં પાયા કરવી જોઈએ. પછી ત્રણ કે પાંચ દિવસ સુધી
સુવાવડીને કળથીને યૂષ તથા ઘીમાં મંડપાન તથા સ્નેહપાન
વઘારેલાં અમુક જ શાકે અપાય ततोऽग्निबलमु(वि)द्वीक्ष्य व्यहं पञ्चाहमेव वा।
कुलत्थयूषः सस्नेहलवणाम्लस्ततः परम् ॥२५॥ मण्डानुपानमन्वक्षं पिबेत् स्नेहं हिताशिनी ॥२३
तथैव जाङ्गलरसः शाकानीमानि चाप्यतः। તે પછી એ પ્રસૂતાનું અગ્નિબળ જોઈને
घृतभृष्टानि कूष्माण्डमूलकैर्वारुकाणि च ॥२६॥ તેને અનુસરી ત્રણ દિવસ કે પાંચ દિવસ
(પ્રથમ અમુક દિવસે કેવળ રાબ જ સુધી વૈદ્ય તેને મંડપાન જ કરાવવું અને પછી તે સ્ત્રીએ હિતકારી ભજન કરતાં
આપ્યા) પછી સુવાવડી સ્ત્રીને નેહયુક્ત રહી પિતાની ઇન્દ્રિય શક્તિ અનુસરીને
લવણ તથા ખટાશથી સંસ્કારી કરેલ કળથીનેહપાન પણ કર્યા કરવું. ૨૩
નો યૂષ (ઉકાળો) અપાય; તેમ જ જાંગલા વિવરણ: અહીં દર્શાવેલ મંડનું લક્ષણ
પ્રાણીઓના માંસન રસ તથા આ શાક સક્ષતે તથા મદનપાલે નિઘંટુમાં આમ કહ્યું –
પણ આપી શકાય છે; જે શાકે કેળું, જેમ કે સુશ્રુત-સૂત્રસ્થાનના ૪થા અધ્યાયમાં આમ મૂળા અથવા કાકડીનાં બનાવેલ હાઈ ઘી. લખે છે કે “ સિક્યૂર્વિરહિતો મve:”જેમાં થી જ વઘારેલાં હોવાં જોઈએ. ૨૫,૨૬ અનાજના દાણા ન હોય તે-ઓસામણ ‘ મંડ' એક મહિના સુધી સુવાવડી સ્ત્રી કાળજીથી કહેવાય છે; ” પરંતુ મદનપાલ આમ કહે છે કે
સ્નેહ તથા દ સેવે જે ધાન્યથી ચૌદગણ પાણીમાં ઉકાળી તૈયાર કરવામાં આવે અને જેમાં ધાન્યને કણ ન જણાય
स्नेहस्वेदौ च सेवेत मासमेकमतन्द्रिता । તે “મંડ' કહેવાય છે. ૨૩
उष्णोदकोपचारं च स्वस्थवृत्तमतः परम् ॥२७॥ સ્નેહ પચ્યા પછી સુતિકાએ ત્રણ દિવસ
સુવાવડી સ્ત્રીએ એક મહિના સુધી યવાગૂ જમાવી
આળસ રાખ્યા વિના સ્નેહપાન તથા વેદस्नेहव्युपरमेऽश्नीयादल्पस्नेहामसैन्धवाम् । શેક સેવ્યા કરવાં જોઈએ; તેમજ ગરમ વાī શર્મવાત્ર વિષટીના બ્રિતાપૂ રછા પાણીથી જ બધા ઉપચાર (હાથ-પગ ધેવા