Kashyapsamhita Athva Vruddhajivakiya Tantra

SR No.: 032596
Original Sutra Author: N/A
Author: Marich Kashyap Maharshi, Girijashankar Mayashankar Shastri
Publisher: Sasthu Sahitya Vardhak Karyalay
Publication Year: 1970
Total Pages: 1034
Language: Gujarati
Classification: Interfaith
File Size: 36 MB

Page 90

ઉપેક્ષાત
ઔષધ તથા ગોળીને લઈને કાશ્યપના વચનને ! સુશ્રુતની ટીકા() નિબંધસંગ્રહમાં અને અષ્ટાંગછેવટે ટાંકીને અમુક કેઈક ઔષધગનું ત્યાં હૃદયની ટીકામાં તેમજ ચરકની ચક્રપાણિકત ટીકામાં પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું છે. એ બનાવનીતક ગ્રંથ- પણ કશ્યપના નામથી બેત્રણ ગ્લૅક બીજા પણ મળે માં અહીં ઉપર દર્શાવેલા કેની પહેલાંના લેકે છે, પરંતુ આ કાશ્યપસંહિતા લગભગ ઘણુ ભાગોમાં વિલુપ્ત થયા છે, એ કારણે તે ગુટિકા અને ઔષધ તૂટી ગયેલી છે. તેથી આ કાશ્યપસંહિતામાં એ કેવા સ્વરૂપનું છે, એ જાણી શકાતું નથી, પરંતુ લેકે મળતા નહિ હોય, પરંતુ એ કે તૂટી કાશ્યપ સંહિતામાં ત્યાં ત્યાં (ખિલસ્થાન–૧૭-૧૮ ) ગયેલા ભાગમાંથી લુપ્ત થયા હોય એમ પણ સંભવે છે. તેવી ગોળીઓ તથા ઔષધની રચના અને તેઓને (“મુહૂર્તચિન્તામણિ' ગ્રન્થના સંસ્કારઉપયોગ કરેલો જોવામાં આવે છે; તેઓમાંના પ્રકરણમાં–પ્રથમ લેકની વ્યાખ્યા-) પીયૂષધારામાં અમુક કેરી ઔષધ આદિને ગ્રહણ કરી પોતાના | ગર્ભાધાન-પ્રકરણ વિષે આમ લખ્યું છેઃ “કરૂં ૨ અનુભવથી સિદ્ધ થયેલા વિશેષ અનુપાન સાથે તે પસંહિતાયાં વર્ષદરામધુપ-કશ્યપઆપવાનું અહીં બતાવેલ હોય એમ જણાય છે. સંહિતામાં કહેવાયું છે કે હરકેઈ સ્ત્રીને બાર
વળી પ્રાચીન રાવણીય બાલતંત્રમાં કાશ્યપના | વર્ષની ઉંમર થઈ ગયા પછી” એમ શરૂઆત કરી તથા વૃદ્ધકાશ્યપના નામનો ઉલ્લેખ કરેલો છે; એવું જણાવે છે કેઃ “મન્ત:પુષ્પ મવવ પનોતુવર - કાશ્યપ પણ આ કૌમારતંત્ર–કાશ્યપ સંહિતામાં दिवत् । अतस्तु तत्र कुर्वीत तत्संगं बुद्धिमान्नरः ।। આચાર્ય તરીકે દર્શાવેલ વૃદ્ધકાશ્યપ સહિત જે
હરકોઈ સ્ત્રીને બાર વર્ષની ઉંમર વીત્યા પછી કાશ્યપ દેખાય છે, તે જ એ કૌમારભૂત્ય–બાલ- |
ફણસ અને ઉંબરાના ઝાડની પેઠે અંદરના ભાગચિકિત્સાના આચાર્ય કશ્યપ હેય એમ જણાય છે. |
માં પુષ્પ એટલે રદર્શન અવશ્ય થાય જ
છે, એ કારણે બુદ્ધિમાન પુરુષે એ બાર વર્ષ વરસમુચ્ચય' નામનો એક પ્રાચીન ગ્રન્ય છે,
( () સુકૃતની ટીકા, નિબંધસંગ્રહમાં કાશ્યપે જે ગ્રન્થ પ્રાચીન ઋષિઓનાં મૂળ વચનના એક
કહેલે આ લેક ગયદાસે આમ જણાવ્યો છેઃ સંગ્રહરૂપ છે; જેનું એક તાડપત્ર પર લખાયેલ પુસ્તક,
पुस्त, 'अरजस्कां यदा नारी श्लेष्मरेता व्रजेदऋतौ ॥ अन्यલિપિના અનુમાન ઉપરથી સાત કે આઠસો વર્ષની
સ%ાં મીતિત્તે મિત્રતા -જે સ્ત્રીને પહેલાંનું હેય એમ જણાય છે અને બીજું પુસ્તક ' બરાબર રજોદર્શન થયું ન હેય તેની પાસે ઋતુ૪૪ નેપાલી (A. D. 924) વર્ષમાં લખાયું છે કાળે જે કફપ્રધાન વીર્યવાળો પુરુષ, મૈથુનકાળે અને તે મારી પાસે છે. એ પુસ્તકના લખાણને | ગમન કરે, ત્યારે તે સ્ત્રીના ગર્ભાશયમાં કુંબિલ સમય પણ પ્રાચીન છે; પરંતુ તેની રચનાને સમય નામને નપુસંક ઉત્પન્ન થાય છે. તે તેથી પણ ઘણો પ્રાચીન હોવો જોઈએ; એ : હેમાદ્ધિની અષ્ટાંગ ટીકામાં અને ચક્રપાણિની પ્રાચીન ગ્રન્થમાં લગભગ ઘણું કે કશ્યપના | ચરકની ટીકામાં કશ્યપ આમ જણાવે છેઃ “મૂળ્યો વર્ષતિ નામથી ઉતારેલા છે અને તે શ્લોકોને આ | | पर्जन्यो गङ्गाया दक्षिणे जलम् । तेन प्रावृषवर्षाख्यौ ऋतू કાશ્યપ સંહિતામાં પણ પૂરે સંવાદ છે, તે
तेषां प्रकल्पितौ । गङ्गाया उत्तरे कूले हिमवद्धिमसंकुले । સંવાદ આગળ કહેવામાં આવશે; એ સંવાદ !
મૂયઃ રીતમતત્તેષાં જેમન્તરિશશિરાકૃત્વ -ગંગાના દક્ષિણ
કિનારે વરસાદ જ્યારે પુષ્કળ વરસે છે, તે ઉપરથી તે ગ્રન્થમાં ગ્રહણ કરેલા કાશ્યપ પણ આ
ઉપરથી તે તરફ વસતા લોકોની પ્રવૃષ તથા વર્ષાકાશ્યપસંહિતાના આચાર્ય કશ્યપ જ છે અને તે !
ઋતુ પ્રાપ્ત થયેલી કપાયેલી છે. પરંતુ જ્યારે ગંગાના ગ્રંથમાં ઉતારેલા લેકે પણ આ કાશ્યપસંહિતા- ઉત્તર કિનારા પર હિમાલયના હિમથી વ્યાપ્ત પ્રદેશ માંથી જ ખાસ કરી ઉતરી આવેલા છે, એવું | ઉપર ખૂબ ટાઢ પડે છે, ત્યારે તે પ્રદેશના લેકેની નક્કી થાય છે.
હેમંત અને શિશિર ઋતુ ગણાય છે. કા. ૪