Kashyapsamhita Athva Vruddhajivakiya Tantra

SR No.: 032596
Original Sutra Author: N/A
Author: Marich Kashyap Maharshi, Girijashankar Mayashankar Shastri
Publisher: Sasthu Sahitya Vardhak Karyalay
Publication Year: 1970
Total Pages: 1034
Language: Gujarati
Classification: Interfaith
File Size: 36 MB

Page 857

૮૧૬
કાશ્યપ સંહિતા-ખિલસ્થાન
દ
ટુતિષાચા પૂર્વાસ્ત્રિમાં પ્રવે- જોડાય છે, તેથી કટુ-તિક્ત-કષાય-- જિન યોગિતા, તેન ચતુષા નિg- મધુર, કટુતિક્તકષાય-અમ્લ અને કટુવત્તા તથા–મહુડાસ્ટટુતિ, મધુર સ્ટ- તિત-કષાય-લવણ–એ છેલ્લાં ત્રણ ચતુષ્કા ટુંગાથ, મધુરસ્કૃતિષTયા, મધુરવUT- અથવા ચાર ચાર રસનાં મિશ્રણ થાય
ટુતિ મધુર૯વરુપાથ, મધુપટવા- છે; એમ તે ચતુષ્કોની એકંદર સંખ્યા તિરૂવાળા, અમરવટુતિ, ગઢવUT- ૧૫ ની થાય છે તેમાંના પહેલા નવ
કસ્ટઢવાતિiાય તો પૂર્વ પ્રથમના સૂત્રમાં કહ્યા છે અને છેલ્લા ત્રણ मधुराम्ललवणा उत्तरैः कटुकतिक्तकषायैरेकैकशो
ત્રીજા સૂત્રમાં કહ્યા છે, એમ તે ૧૫ ચતુષ્ક युज्यन्ते । तद्यथा-मधुराम्ललवणकटुः, मधुरा
અહીં કહ્યાં છે. ૭૪ म्ललवणतिक्तः, मधुरामललवणकषाय इति । ઉત્તરે ત્રણ ટક્કત્તિજHથા ઘાટ્ટન્ટa- | વિવરણ : અહીં ૧લું ચતુષ્ક મધુર-અમ્લ–
ઔર મુળજો, તરૂશ્વત્તા નિgઘ | કટુ-તિકત એ ચાર રસોનું કહ્યું છે, એટલે કે તે તથતિમધુર, તિરૂTI- ચાર રસવાળું દ્રવ્ય-લસણથી યુક્ત કરેલ સુરાવામજા, તિરુષાઘવજ રિા ઘરે જ મદ્ય આદિ જાણવું: શું ચતુષ્ક; મધુર–અશ્લ– पश्चद
કટુ-કષાય એ કહ્યું છે, તે ચાર રસોવાળું દ્રવ્યતૃતીયહૂત્રોફતે જતુષા શ૭૪
કાંજીથી યુક્ત કરેલ એરંડતેલ વગેરે અને ખેરથી પહેલાંના ત્રણ રસ મધુર, અમ્લ તથા
મિશ્ર કરેલ શિલાજિત વગેરે જાણવા; ૩ જું લવણમાં ત્રણ અધિક જે પૂર્વોક્ત રસો કહ્યા,
ચતુષ્ક, મધુર–અમ્લ-તિત-કષાય કહ્યું છે એટલે
કે તે ચાર રસોવાળું દ્રવ્ય–ઉંબરાના ચૂર્ણથી મિશ્ર તેઓને પાછળના ત્રણ રસે-કટુ, તિક્ત
કરેલ જવાસાનું ચૂર્ણ તથા સાકર વગેરે જાણવાં; અને કષાય-એ પૂર્વોક્ત ત્રણ રસેનાં બે બે
૪થું ચતુષ્ક-મધુર–લવણ-કટુ-તિક્ત કહેલ છે; પ્રત્યેક દ્વિક–જેડકાંની સાથે એક એક રૂપે |
એટલે કે તે ચાર રસાવાળું દ્રવ્ય–વંતાકફલ–રીંગણ જોડવા; તેથી ૧૫ ચતુષ્કો એટલે કે ચાર
વગેરે જાણવાં; ૫ મું ચતુષ્ક મધુર-લવણ-કટુ-કપાયા ચાર રસેના જોડાણવાળાં ૧૫ દ્રવ્ય સિદ્ધ કહેલ છે એટલે કે ચાર રસોથી યુકત દ્રવ્ય–ગોમૂત્રથી થાય છે; જેમ કે મધુરાગ્લૅકતિક્ત, મધુરા- | મિશ્ર કરેલ તલનું તેલ વગેરે જાણવું ૬ ઠું ચતુષ્ક બ્લકટુકષાય, મધુરામ્લતિક્તકષાય, મધુર
મધુર-લવણ-તિક્ત-કષાય કહેલ છે–એટલે કે તે ચાર લવણકટુતિક્ત, મધુરલવણ ટુકષાય, મધુર- રસોથી યુક્ત દ્રવ્ય-સમ
રસોથી યુક્ત દ્રવ્ય-સમુદ્રષ્ફીણ, સાકર તથા ચિત્રકથી લવણતિક્તકષાય, અશ્લલવણકહુતિક્તકષાય, | મિશ્ર કરેલ બેર વગેરે જાણવાં; ૭મું ચતુષ્ક-અસ્લ–અશ્લલવણ-કઠુ-કષાય, મધુરલવણ-તિક્ત- લવણ-કટુ-તિક્ત કહેલ છે–એટલે કે તે ચાર રસકષાય; તે પછી પહેલાંના મધુર, અમ્લ અને વાળું દ્રવ્ય–સંચળ તથા હાથણીના દૂધના મેળવણલવણ રસ, પોતાની પછીના કટુક, તિક્ત થી બનાવેલ દહીં વગેરેથી તૈયાર કરેલ સુરા-મદ્ય અને કષાયની સાથે એક એક જોડાય સમજવાં; ૮ મું ચતુષ્ક-અક્ષ-લવણ-કટુ-કષાય છે, તેથી મધુરઅશ્લલવણક, મધુરઅલ- કહેલ છે–એટલે તે ચાર રસોથી યુક્ત દ્રવ્યલવણતિક્ત, મધુર–અશ્લ–લવણકષાય
સંચળથી યુક્ત કરેલ હાથણીનું દહીં વગેરે જાણવું
૯ મું ચતુષ્ક અશ્લ–લવણ-તિકત-કષાય કહેલ છે– એમ ચાર ચાર રસોનાં ત્રણ ચતુષ્ક થાય
એટલે કે તે ચાર રસોવાળું દ્રવ્ય–ભિદ લવણછે; વળી છેલા ત્રણ રસ કટુ, તિક્ત અને |
થી યુકત કરેલ પિોપટનું માંસ વગેરે જાણવું; કષાય-એ ત્રણે, પોતાની પહેલાંના મધુર, તે પછી પહેલાંના મધુર, અમ્લ તથા લવણરસ, અમ્લ તથા લવણ રસની સાથે એક એક છે તેઓની પછીના કટુ-તિક્ત અને કષાય-એમાંના
સસા.