Kashyapsamhita Athva Vruddhajivakiya Tantra

SR No.: 032596
Original Sutra Author: N/A
Author: Marich Kashyap Maharshi, Girijashankar Mayashankar Shastri
Publisher: Sasthu Sahitya Vardhak Karyalay
Publication Year: 1970
Total Pages: 1034
Language: Gujarati
Classification: Interfaith
File Size: 36 MB

Page 851

૮૧૦
કાશ્યપ સંહિતા-ખિલસ્થાન
સવ તિરંવશો યોજાશ પ્રતિપત્તિમાના તેમ જ કેવળ શીતળ તથા કેવળ ઉષ્ણ શાધી પઢાઢશય પ્રતિશ થાવાન કરૂ | દ્રવ્યોથી મિશ્ર ઔષધ પ્રયોગો તૈયાર કરી ડાવે પ્રથTચ્છત્રવિદ્રઃ તેઓને (રોગનાં બળ-અબળ અનુસાર)
વ શીતવીર્થે તથૈવોચ્ચ વીર્યતઃ કા | સંપૂર્ણ પ્રયોગ કરે છે અને તે તે ઔષધશીવૈશ્ચ સંભૈરાન કોના યોગ પણ બરાબર અનુક્રમપૂર્વક-ક્રમશઃ વર્જિત4 પ્રદ્યુત યથાવનુપૂર્વા કપI કરે છે.૪૧-૪૫
જેમ સંગીતશાસ્ત્રમાં પ્રસિદ્ધ (નિષાદ શામવેત્તા વૈદ્યને વધુ સુચના આદિ) સ્વરોને જાણનાર વિદ્વાન સંગીત- સમુવિધિ નાના રસમુ છું ! કાર, વણા આદિ વાદિત્રાને જ્યારે વગાડે | સુરત વસુધા થTIકૃત્ત જીતવેરવિવ ા ક IF છે, ત્યારે એ વીણા આદિ વાદિત્રો દ્વારા જેમ કોઈ નૃત્યકાર, ગીતને વશ રહી તે તે સ્વરેને સારી રીતે ઉત્કર્ષ તથા અનેક પ્રકારે નૃત્યક્રિયા કરે છે, તેમ શાસ્ત્રઅવકર્ષ કરે છે એટલે ચડ-ઊતરના કમથી તે વેત્તા વૈદ્ય પણ અનેક પ્રકારના રસના તે સ્વરોને વાદિત્રથી વગાડી પ્રયોગ કરી વધારા કરીને તેમ જ તે તે રસના વિકલ્પ બતાવે છે; તેમ જ એ સ્વરોના વિકલ્પો દ્વારા તેઓના સમૂહને ઉમેરી અથવા તે અથવા ભેદ દ્વારા તે તે સ્વરવાદન–પ્રયોગને તે રસના અમુક અમુક વિરુદ્ધ પ્રકારને બરાબર સમજીને ગ્રામરાગો-એટલે કે કાઢી નાખી અનેક પ્રકારે ઔષધયોગોની ચડ-ઊતરપૂર્વક રાગોને વગાડી બતાવે છે; યોજના કર્યા કરે. ૪૬ એમ સ્વરમંડલના તત્વને જાણનાર સંગીત આયુર્વેદપ્રસિદ્ધ દશ સ્થાને કહેવાની પ્રતિજ્ઞા શાસ્ત્રી અનેક વિસ્તારવાળા સ્વરોના વિકપ ણમો પૃથવો રંગધાર્થ લીમ્ | અથવા ભેદને અનુસરી વારિત્ર વગાડી બતાવે | દ્રિપવિતા જે નિર્વત્તાનતઃ પમ્ IIકાર છે, તે જ પ્રમાણે આયુર્વેદશાસ્ત્રના તત્વને સ્થાનનિ જ સંઘ પ્રવક્ષ્યામિ વિતરમ્' જાણનારે યોગવેત્તા વૈદ્ય આયુર્વેદીય ઔષધ. એમ દેના બળ-અબળ અનુસાર પ્રયોગોને બરાબર જાણતા હોઈને તે તે અલગ અલગ નિર્ણય કરી ટૂંકમાં તથા પ્રયોગોની પ્રતિપત્તિ કે સ્વીકાર કરવાની | વિસ્તારથી તે તે ઔષધ પ્રયોગની યોજના યુક્તિની યોજના કરતો રહીને તે તે રોગમાં | કહેવામાં આવી તેમ જ દૂર દોષોના ભેદે તે તે રેગનાં બલ-અબલને જાણકાર તથા ૬૨ રના ભેદ પણ દર્શાવવામાં હોઈ તેમ જ રોગીની પ્રકૃતિને પણ બરા. | આવ્યા. હવે દશ સ્થાનેને સંગ્રહથીબર જાણકાર હોઈ તે તે રસયુક્ત દ્રવ્યોના ટૂંકાવીને તેમ જ વિસ્તારથી દર્શાવીને હું પ્રયોગ કરે છે અને તે શાસ્ત્રવેત્તા વૈદ્ય કહું છું. ૪૭ તે તે ઔષધ પ્રયોગોને ઉત્કર્ષ તથા અવ- વિવરણ : અહીં જે દશ સ્થાને કહેવાની કર્ષપૂર્વક જ કરે છે–એટલે કે રોગને પ્રતિજ્ઞા કરી છે, તે શરીરમાં રહેલી સાત ધાતુવધારે એવાં રસયુક્ત દ્રવ્યોને ઔષધ- એ તથા વાત, પિત્ત અને કફ એ ત્રણ દોષ પ્રયાગમાંથી દૂર કરે છે અને તે તે રોગ મળી ( રાગોન) દશ સ્થાન અહીં જણાવવાને
ગ્રંથકાર તૈયાર થાય છે. ૪૭. ને મટાડે એવા રસયુક્ત દ્રવ્યોને તે તે |
સ્થાનવૃદ્ધિ અનુસાર દોષના ૧૪૦ ભેદ ઔષધ પ્રયોગોમાં ઉમેરો કરે છે; તેમ જ
त्रय एकैकशस्तेषां ये च वृद्धास्त्रयः समाः ॥४८ કેવળ શીતવીર્ય અથવા કેવળ ઉષ્ણવીર્ય | વિશ્વ વૃદ્ધા ચતુશા ઔષધદ્રવ્યોનો વધારો કે ઘટાડો કરીને થાનકૃપા મત્તે વવશોત્તશત