Kashyapsamhita Athva Vruddhajivakiya Tantra

SR No.: 032596
Original Sutra Author: N/A
Author: Marich Kashyap Maharshi, Girijashankar Mayashankar Shastri
Publisher: Sasthu Sahitya Vardhak Karyalay
Publication Year: 1970
Total Pages: 1034
Language: Gujarati
Classification: Interfaith
File Size: 36 MB

Page 817

૭૭૬
કાશ્યપ સંહિતા-ખિલસ્થાન જાણતો હોય, પણ રૂપને જાણતો ન હોય | ઉત્તમ વૈદ્ય કેવાં ઔષધે છે અને તેયે એ ઓષધીઓના તત્વને જાણનાર તે | મૂખ કેવાનો ઉપયોગ કરે? કહેવાય છે; તો પછી જે વૈદ્ય તે ઔષધી- | દgવા સ્થpવા તથા gpવા વાર્થસિયાં હતા. એને સર્વ પ્રકારે જાણતો હોય, તે ઓષધી મૌવધાન ગણિનિ હાનિ યુgિશ મિજા ઓના તત્ત્વને જાણનાર કહેવાય, એમાં તો વીર્યતવ તાનિ તત્રાવવાત શાં શું કહેવું ? ૧૦૬
अतोऽन्यथा ह्यमात्रज्ञो युक्तयागमबहिष्कृतः। અજાણ્યું ઔષધ વિષ અને જાણેલું (ઉત્તમ) વૈદ્ય તો કાર્ય–અકાર્ય ક્રિયા
ઔષધ અમૃત જેવું છે કે ચિકિત્સાને ઉદ્દેશી જે ઔષધે ઘણાં જ यथा विषं यथा शस्त्रं यथाऽग्निरशनिर्यथा ॥ પ્રસિદ્ધ હોય. તેઓને રસથી તથા વીર્યથી तथौषधमविज्ञातं विज्ञातममृतोपमम् ।
જ જોઈ–તપાસીને તેમ જ સ્પર્શ કરી કરીને જેમ વિષ, શસ્ત્ર, અગ્નિ તથા અશનિ
હરકોઈ ચિકિત્સામાં યોજે છે અથવા ઉપવા કે વીજળી પ્રાણઘાતક છે, તે જ પ્રમાણે | યોગમાં લે છે; પરંતુ જે વૈદ્ય, યુક્તિ તથા અજાણ્યું ઔષધ પણ પ્રાણઘાતક નીવડે છે; કે
| છ | શાસ્ત્રજ્ઞાનથી રહિત હોય અને તે જ કારણે પરંતુ વિશેષે કરી–સંપૂર્ણ જાણેલું ઔષધ | ( ઔષધની) માત્રા કે પ્રમાણને જાણતે ન તો અમૃત જેવું ગુણકારક બને છે. ૧૦૭ હોય, તે અજ્ઞાની વિદ્ય તે એથી ઊલટું જ અવિધિથી જેલ ઔષધ વિષતુલ્ય અને | કરે છે એટલે વ્યક્તિથી વિરુદ્ધ, શાસ્ત્રથી વિધિથી જેલું વિષ પણ
વિરુદ્ધ તથા માત્રાથી વિરુદ્ધ જ ઔષધને. ઔષધરૂપ બને औषधं चापि दुर्युक्तं तीक्ष्णं संपद्यते विषम् ॥१०८
પ્રયોગ કરે છે. ૧૧૧,૧૧૨ ત્તિ ૪ વિધિના ચાં જાણકારોનું મૂખ વૈદ્યની ચિકિત્સા પદ્ધતિની નિંદા
જેમ ટુંક્ત એટલે કે દુષ્ટ રીતે- | ર અપાવતું પુમાર રમાત્વ(હિ)મ્ | અવિધિથી યોજેલું ઔષધ તીક્ષણ વિષતુલ્ય | તીવધાથોસોળ દુન્તિ રાથતિમાત્રથT I થાય છે, તે જ પ્રમાણે વિધિથી યોજેલું | મારો માર મારવં માથટમ્ શકો, હરકેઈ વિષ પણ ઔષધરૂપ બને છે. ૧૦૮ | પૃદ્ધmધયોનેન સ્ટેશાથત્યાતુ મિશ્રા મૂખ વૈધે યોજેલું ઔષધ પ્રાણઘાતક થાવ મૂર્ખ-અજ્ઞાની વૈદ્ય કૃશ થયેલ, રોગથી સર્વથા પ્રક્વેષ્ટિત થાશવિવો વથા ૨૦૨ અતિશય હેરાન થયેલ, કોમળ તથા અતિસિધા/ યથા તેના મિત્રો વાડપિ ફુલદા શય માનસિક વેદનાથી યુક્ત એવા રોગીને तथौषधमसंयुक्तमवैद्यनावचारितम् ॥ ११०॥ । તીણ ઔષધના પ્રયોગ વડે તેમ જ એવા विपर्ययेण मात्राया निरुणद्धयस्य जीवितम् ।। ઔષધની વધુ પ્રમાણવાળી માત્રા આપીને
જેમ અતિશય સળગી ઊઠેલો અગ્નિ મારી નાખે છે; તેમ જ જે રોગી મોટા અને ક્રોધે ભરાયેલો સર્પ તથા મદ ઝરત | રોગથી યુક્ત હોય, ખૂબ અધિક પ્રમાણમાં હાથી માણસના જીવનને નાશ કરે છે, આહાર ખાતો હોય, મોટા મને બળથી તે જ પ્રમાણે મૂળથી જે વૈદ્ય ન હોય અથવા | યુક્ત હોય અને મહાબળવાન હોય, એવા જે વૈદ્ય મૂર્ખ અથવા બિન અનુભવી હોય | રેગીને કોમળ તથા થોડી માત્રાવાળું તેણે સારી રીતે વિધિથી પ્રયોગ ન કરેલું | ઔષધ આપીને તે દ્વારા હેરાન ક્ય અથવા અગ્ય રીતે જેલું કે વિપરીત કરે છે. ૧૧૩૧૧૪ માત્રાથી રોગીને આપેલું ઔષધ પણ એનું ઉત્તમ ચિકિત્સા માટે વૈદ્યને ભલામણ રોગીના જીવનને રૂંધી લે છે. ૧૯,૧૧૦ | ૩ો વહી તમન્ ટુર્થો નિપત્રમ: ૨૫