________________
સંહિતાકલ્પ-અધ્યાય (?)
૭૩૧ વૃદ્ધજીવકના પ્રશ્નો
સિદ્ધિસ્થાન, કલ્પસ્થાન અને ઇન્દ્રિયસ્થાનમાં થતિ ચામિર્ક તન્ન સ્મત્તત્રમિતિ સૃતમ્ Iઇ બાર, બાર, બાર અધ્યાય મળી કુલ ૧૨૦
નાનાં શાનિ નામાનિ મથ્યાવાન યાનિ જા અધ્યાયો છે તે ઉપરાંત ખિલસ્થાનમાં ૮૦ સ્થાનિનામાનુપૂર્વ ર તુમ છામિ તરતઃ III અધ્યાયે છે; અને તે ખિલસ્થાન સાથે આ
હે ભગવન્આ આયુર્વેદતંત્ર કેટલાં આયુર્વેદતંત્ર સંપૂર્ણ કહેવાય છે. ૮,૯ સ્થાનનું છે? ક્યા કારણે આને “તંત્ર’ | આ આયુવેદતંત્રને (કંઠસ્થ) કરવાનું ફળ કહ્યું છે? આ તંત્રના સ્થાનેનાં નામ કયાં થi gશ તન્નશ સેવાનાં ધા થા છે? તેનું કામ શું છે? તેના અધ્યાય | guળું મકામસુબ્ધ સુપ્રસ્ટિનાશનમ્ II કેટલા છે? અને તે તે સ્થાને અનુક્રમ પથરાઈમોક્ષ ધર્યમાત મા કર્યો છે? તે હું બરાબર સત્ય સાંભળવા | કૃrt ઋદનમાથામા ૨૨ ઈચ્છું છું. ૪,૫
- આ આયુર્વેદતંત્રનું (કંઠસ્થ) ધારણ. ભગવાન કહયપને પ્રત્યુત્તર વેદના (કંઠસ્થ) ધારણ જેવું પુણ્યકારક भष्टौ स्थानानि वाच्यानि ततोऽतस्तन्त्रमुच्यते ।। મંગલકારી, આયુષવર્ધક, ખરાબ સ્વપ્ન મથવાનાં શતં ર્ધિર જીતે ન તુ પાઃ તથા કશાનો નાશ કરનાર છે. ધર્મ,
આ આયુર્વેદમંત્ર-કાશ્યપ સંહિતાનાં | અર્થ, કામ તથા મોક્ષને આપનાર ધર્મથી આઠ સ્થાન છે અને તે કહેવા યોગ્ય અથવા યુક્ત હાઈ ધર્મનું મોટું આશ્રયસ્થાન, મનુઉપદેશ કરવા યોગ્ય છે, તેથી—એ જ કારણે આ બોને સુખ આપનાર અને નિરંતર ધન, તંત્ર કહેવાય છે; આ તંત્રમાં ૧૨૦ અધ્યાય માન તથા યશને કરનાર છે. ૧૦,૧૧ છે, અને તેઓનું જે અધ્યયન કરે છે, તે આટલા શાસના કે સંસારના (આયુર્વેદશાસ્ત્રી થઈ) આ સંસારસમુદ્રને
પારગામી ન થાય પારગામી થાય છે. ૬
नाधार्मिको न चापुत्रो नाविद्वान्न च गर्हितः । આયુર્વેદતંત્રનાં આઠ સ્થાનેના નામ |
नापूजितो नाविदितो लोके भवति पारगः ॥१२ सूत्रस्थाननिदानानि विमानान्यात्मनिश्चयः।
અધાર્મિક, પુત્રરહિત, અવિદ્વાન કે इन्द्रियाणि चिकित्सा च सिद्धिः कल्पाश्च संहिता॥
મૂર્ખ, નિદિત, અપૂજિત અને લોકમાં અવિ
દિત કે અપ્રસિદ્ધ માણસ શાસ્ત્રના કે સંસાસૂત્રસ્થાન, નિદાન સ્થાન, વિમાનસ્થાન,
રના પારને પામતે નથી. ૧૨ આત્મનિશ્ચય કે શારીરસ્થાન, ઈન્દ્રિયસ્થાન,
આ વૈદ્ય ઈન્દ્રલોકમાં પૂજાય ચિકિત્સાસ્થાન, સિદ્ધિસ્થાન તથા કલ્પસ્થાન
| सततं चाप्यधीयानः सम्यगध्यापयन् भिषक् । એમ આ કાશ્યપ સંહિતાનાં આઠ સ્થાને છે. ૭ |
| इह लोके यशः प्राप्य शक्रलोके महीयते ॥ १३ ॥ ક્યા સ્થાનમાં કેટલા અધ્યાયે?
જે વૈદ્ય નિરંતર આયુર્વેદનું અધ્યયન ત્રિીનં વિHિT ત્રિરાધ્યાય રૂમા કરે અને બીજાને સારી રીતે અધ્યયન કરાવે, નિવાર વિનાનાહ્ય રાજjuથgwાનિ તુ ૮ તે આ લોકમાં યશ મેળવી ઈન્દ્રના લોકમાં सिद्धयो द्वादशाध्यायाः कल्पाश्चैवेन्द्रियाणि च । | પૂજાય છે. ૧૩ શિરાચીતિશાસ્તત્રં વિ૮મુષ્યને ૨ રેગની ઉત્પત્તિનો પ્રાચીનકાળ
સૂત્રસ્થાન તથા ચિકિત્સાસ્થાન-એ બેમાં રક્ષા વધત્રાણાદેવળ પાતામ્ | પ્રત્યેકમાં ત્રીસ, ત્રીસ અધ્યાય છે; નિદાન- તેના સંર્વે સEા સંતાતો પાક્કા સ્થાન, વિમાનસ્થાન તથા શારીરસ્થાન–એ પૂર્વે દક્ષ પ્રજાપતિના યજ્ઞમાં (શિવના ત્રણેમાં આઠ, આઠ, આઠ અધ્યાયે છે; કેપથી) માર પડવાને ત્રાસ થતાં દેવે