Kashyapsamhita Athva Vruddhajivakiya Tantra

SR No.: 032596
Original Sutra Author: N/A
Author: Marich Kashyap Maharshi, Girijashankar Mayashankar Shastri
Publisher: Sasthu Sahitya Vardhak Karyalay
Publication Year: 1970
Total Pages: 1034
Language: Gujarati
Classification: Interfaith
File Size: 36 MB

Page 753

૭૧૨
કાશ્યપ સંહિતા-સિદ્ધિસ્થાન પીડે છે; એ સ્થિતિમાં તે રોગી જે સ્નાન કરે તે માણસનું શરીર ચાપાસ જાણે અગ્નિથી કે કંઈ જમે, તે ત્રણ રાત્રિ પણ જીવ નથી; દાઝયું હોય તેના જેવા સ્ફોટક કે મોટા વળી જે સન્નિપાત મેદમાં પહોંચી ગયો હોય તે મોટા ફોલ્લાઓથી છવાઈ જાય છે, તેમ જ ખરેખર ઉલ્મણ-ઉગ્ર કહેવાય છે; વળી કામ, મેહ, એ રોગીનું હૃદય, ઉદર–પેટ, આંતરડાં, લભ તથા ભયના કારણે પણ માણસ સન્નિપાત | યકૃત-કલેજુ કે લીવર, પ્લીહા–બળ તથા જવરને પ્રાપ્ત કરે છે; તેમ જ જે સન્નિપાત મધ્ય,
ફેફસાં અંદરના ભાગમાં પાકી જાય છે હીન તથા અધિક દોષના કારણે થાય છે, તે અને તેથી જ અંદર રહેલું પરૂ ઉપર તથા માણસને એ જ દોષ તથા તેના બળના આશ્રય
નીચે બહાર નીકળ્યા કરે છે તેમ જ એ વાળા રોગો લગભગ થાય છે; એમ તે રોગો
માણસના દાંત પણ સડી જઈ ખરી પડે છે અહીં કહ્યા છે–અર્થાત અહીં બે દોષની અધિ
અને આખરે તે માણસનું તેથી જ મૃત્યુ કતાવાળા તથા એક દષની અધિકતાવાળા સન્નિ- |
થાય છે; એ પણ તે સન્નિપાતનું જ એ પાત કહા છે અને તેઓનાં જુદાં જુદાં નામે
વિશેષણ કે અલગ સ્વરૂપ છે. ૩૨-૩૪ પણ આમ કહ્યાં છે કે, વાત-પિત્તાધિક સન્નિપાત વિભુ' નામે કહેવાય છે; પિત્ત-કફાધિક સન્નિપાત
મધ્ય-અભિવૃદ્ધ-હીન-દોષજ સંનિપાતથી કુલગુ’ નામે કહેવાય છે, કફ-વાતાધિક સન્નિપાત
થતા રે મકરી' નામે કહેવાય છે. વાતાધિક સનિપાત
मध्या भवृद्धहीनैस्तु सन्निपातो यदा भवेत् । વિસ્ફારિક કે વિસ્ફરક' કહેવાય છે; પિત્તાધિક
तस्य रोगास्त एवोक्ता यथादोषवलाश्रयात् ॥३५ સન્નિપાત-શીઘકારી કહેવાય છે અને કફાધિક તથ્વી તણૂદાઇ ૧ 1 રાત તા થથા. સન્નિપાત ઉબણ કે કફફણ અથવા ફકણ કહેવાય
| विरिच्यतेऽतिमात्रं च पुरीषं बहनश्नतः। છે; એમ ઉપર્યુક્ત એ છ સંનિપાતો દર્શાવ્યા સવા સંત પી પત્ર વરાળમ્ II ર II પછી એક-દષ—હીન, એક-દોષ-વૃદ્ધ તથા એક જ્યારે મધ્ય-અભિવૃદ્ધ-હીન દેશ–વાતમધ્ય અનુસાર બીજા છ સન્નિપાત પણ કહ્યા છે. ૩૧ | પિત્ત અને કફના કારણે સંનિપાત થાય,
હીન-અભિવૃદ્ધ-મધ્ય-રાષજ ત્યારે પણ તેના સંબંધવાળા એ જ રેગે, સન્નિપાતથી થતા રોગો
તે તે દેશે અને તેઓના બળના આશ્રયથી હનામવૃદ્ધમāતુ ત્રિપાતો થા મા થાય છે, તે વેળા પણ એનો રોગી માણસ, તસ્ય તેત્તિ પર થોષપટાવાર રર સ્તબ્ધ થયેલાં અંગવાળે અને સ્તબ્ધ થયેલી सर्वस्रोतोभवं त्वस्य रक्तपित्तं प्रकुप्यति। દષ્ટિવાળો થઈને જાણે કે માર્યો ગયો હોય વિક્ટોરિધામથી ર મન્તતા રૂરૂ તેમ સૂઈ રહે છે અને તે વખતે એ રેગી હૃદયમનં ર હાથ મૂા બહુ ખાઈ શકતો નથી, છતાં તેની વિઝા પીડા શરીરસ્થમૂર્વાધ પૂતિ =ા અતિશય વધુ પ્રમાણમાં બહાર નીકળે છે રીત મૃત્યુ તળેતોષપામ્ રૂા. અને તેનાં બધાંયે સોતેનો પણ પાક થઈ
જ્યારે હીનદોષ, અભિવૃધ્ધ દોષથી તથા જાય છે, એ પણ તે સંનિપાતમાં વિશેષણ મધ્યદેષ-વાત-પિત્ત અને કફના કારણે તે કે એક વિશેષ લક્ષણ હોય છે. ૩૫,૩૬ સન્નિપાત થાય છે, ત્યારે પણ એ સન્નિ- વૃદ્ધ-અભિહીન-અભિમધ્ય દેષજ પાતના જ દેષ તથા બળના આશ્રયથી
સંનિપાતથી થતા રે તે જ રોગો થતા કહ્યા છે; તે વેળા પણ કૃમિહીનામથ્થરતુ નિપાતો યા મા એ રોગવાળા મનુષ્યના સર્વ સ્ત્રોમાં સજ્જ રોક્ત ઉવો યથાવોષત્રિયq રૂ૭ રહેલું રક્તપિત્ત પ્રકપ પામે છે તેથી એ ઝૂઝ્મામના CIRામવિપ્રહારોહના