Page Text
________________
૫૯૦
કાશ્યપ સંહિતા-સિદ્ધિસ્થાન
માટે ઉપદેશ કરીશું; કેમ કે ઘણું | કરવા જોઈએ એમ વૃદ્ધકશ્યપે કહ્યું નાનું બાળક, જે છ વર્ષની ઉંમરનું છે. વળી વૈદેહ જનકે કહ્યું છે કે ઘણું થયું ન હોય તે આ વમન કર્મ કરવા નાનાં બાળકને (વિરેચન કરાવવું હોય અશક્ત જ ગણાય છે; છતાં તેવા ઘણા તો) મધ અને સાકર સાથે અઘેડે એટલે નાની ઉંમરના બાળકને જે વમનકર્મ | કે તેનાં બીજ બે કે ત્રણ ચોખાભાર કરાવાય તો તે બાળકને તે વમનકર્મ | આપી શકાય છે; તે પછી વૃદ્ધજીવકે ચક્ષુ માટે હિતકારી નથી એટલે કે તેનું કહ્યું કે, હે ભગવન્ કશ્યપ ! જે વૈદ્ય બાળકને કરાવેલ તે વમનકર્મ, તેને નેત્ર-| અતિશય નાનાં બાળકને ઉદ્દેશી વામન રોગ ઉપજાવનાર થઈ પડે છે; એ માટે | આદિ કર્મો કરાવે છે, તે વૈદ્ય બાળકની તેટલી નાની ઉંમરનું બાળક તેવા વમન- | ઉંમરનો કાળ, બાળકને આપવાની ઔષધકમને યોગ્ય રોગથી જે પીડિત થાય તો એ | માત્રા, બાળકની ઉંમર, બાળકનો રોગ અને બાળકને પકડી રાખીને તેના એ વમન- તે બાળકના બળ–અબળ આદિને જાણકાર કર્મયોગ્ય રોગને શમાવનાર વમનકારક | હે જોઈએ; પરંતુ તે તેને જ જાણતો ઔષધ, એક વાવડિંગના દાણા જેટલું, ન હોય છતાં તેવાં નાનાં બાળકોને ઉદ્દેશી અથવા બોરના ઠળિયા જેટલું, અથવા બોર | વમનાદિ કર્મોનો જે પ્રયોગ કરવા માંડે તે જેટલું કે એક આમળા જેટલું જ આવશ્યકતા | તો એ અજ્ઞાની વૈદ્ય, તે તે બાળકોને હોય તે આપવું જોઈએ. જે ઔષધ વિનાશ કરવા તૈયાર થાય છે, એટલું જ વમન માટે ઉપયોગી હોય કે વિરેચન માટે નહિ, પણ તે ઉપરાંત તે મૂખ વૈદ્ય પિતાના ઉપયોગી હોય, તેને પ્રયોગ, જે ચાર | ધર્મને પણ વિનાશ કરવા તૈયાર થાય છે, મહિનાની કે આઠ મહિનાની ઉંમર સુધીનાં | એમ વાવિદ પણ કહે છે. વળી “વાસ્ય” બાળકોને કરાવ હોય તે એ બધાયે | | નામના આચાર્ય પણ કહે છે કે બાળકઔષધોને સાકરથી મિશ્ર કરીને જ કરાવવો | ની ધાત્રીના ભારેપણાના કારણે અને લઘુજોઈએ, એમ વૃદ્ધ કશ્યપે કહ્યું છે, એમાંના તે | હલકાપણાના કારણે પણ બાળકના ગાદિને ઔષધોને એક પલ–ચાર તોલા પ્રમાણમાં | તથા આરોગ્યનો સંભવ રહે છે. એ જ કારણે કે અર્ધ પલ-૬ તલા પ્રમાણમાં કે બે | ઘણું આચાર્યો કહે છે કે ધાત્રીને સુખ અથવા ત્રણ પલ–આઠ તોલા અથવા બાર હોય તે જ બાળકને સુખ થાય છે. એમાં તેલા પ્રમાણમાં લઈ તે બધાંને સાકર | તે બધા આચાર્યોના મત પ્રથમ જણાવ્યા સાથે મિશ્ર કરી, પાણુ સાથે ઘોળીને પછી ભગવાન કશ્યપે આમ કહ્યું કે, એ યુક્તિથી એ વમનકર્મ યોગ્ય બાળકને | બધાયે ઉપર જણાવેલા આચાર્યોના મતો ખોળામાં બેસાડી, પકડી રાખીને વેદ્ય બરાબર નથી; એ બધાંય વચને અસાધક કે તેની કુશલ ધાત્રી માતાએ પાઈ દેવું | છે એટલે કે એક ચોક્કસ સિદ્ધાંતને સિદ્ધ જોઈએ. તે પછી એ વૈદ્ય કે ધાત્રીએ, | કરી શકતાં નથી. ૫ કે જેણે પિતાના હાથના નખ બિલકુલ | વિવરણ : અહીં આ પાંચમાં સૂવસ્થાનમાં ઊતરાવી નાખ્યા હોય તેણે પિતાની આંગળી. | કહેવાયું છે કે-વમન કરાવેલાને ફરી તેના ખોરાકમાં ને તે બાળકના ગળામાં લગાર ઊંડી જવા |
પણ અધેડો, પીપર કે સરસડો-એમાંનું એક મેળવી
ને જ ખોરાક આપવો, જેથી તેને કંઈક બાકી દઈ, તે બાળકના જે અંતર્મુખ વનવેગે | રહેલે કફ પણ ફરી વમન થતાં નીકળી જાય; હોય તેઓને બહિર્મુખ થાય તેમ ચાલુ ! નહિ તો એ બાકી રહી ગયેલા કફના કારણે
| SR No. | 032596 |
| Book Title | Kashyapsamhita Athva Vruddhajivakiya Tantra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Marich Kashyap Maharshi, Girijashankar Mayashankar Shastri |
| Publisher | Sasthu Sahitya Vardhak Karyalay |
| Publication Year | 1970 |
| Total Pages | 1034 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Interfaith |
| File Size | 36 MB |