Kashyapsamhita Athva Vruddhajivakiya Tantra

SR No.: 032596
Original Sutra Author: N/A
Author: Marich Kashyap Maharshi, Girijashankar Mayashankar Shastri
Publisher: Sasthu Sahitya Vardhak Karyalay
Publication Year: 1970
Total Pages: 1034
Language: Gujarati
Classification: Interfaith
File Size: 36 MB

Page 509

૪૬૮
કાશ્યપ સંહિતા-ચિકિસિતસ્થાન
- કાથ
%IF\ તાળ , સાથ ઝાડકા
, *, પાઈ
તમે સાંભળો. ૧૪
છે વિછિન્ને નિહં નોરતે | રાન્નાનાવ્યારેવતીના વળગાડમાં લગભગ થતા રોગો वणे, मूत्रं पीतं सितं धनम् । ज्वरारोचकतृछर्दिशुष्कोज्वरातिसारो वैसर्पः पीडनेन्द्रियदूषणम्।।
द्वारविजम्भिकाः ।। अङ्गभङ्गोऽङ्गविक्षेपः कूजनं वेपथुभ्रमः भानाहः शूलमरुचिमिन्मिनं श्वासकासतृट् ॥१५
घ्राणाक्षिमुखपाकाद्या जायन्तेऽन्येऽपि तं गदम् ॥ क्षोरालनिद्रानाशोऽतिनिद्रा च मुखपाको व्रणोद्भवः।
सकमित्याहुरत्ययं चातिदारुणम् । तत्राशु धात्री बालं एकाङ्गकः पक्षवधः क्षीरालसविसूचिकाः॥१६॥
૨ વમનોવા II માતાનું ધાવણ ત્રણે દેશના हिक्का मूर्छा मदो मोहो रोदनं स्तब्धनेत्रता।
મકે પછી જ્યારે મલિન થઈ બગડે ત્યારે એ स्वरवर्णाग्निमेदश्च पाण्डुत्वं कामलाऽरतिः ॥१७॥
ધાવણ ધાવતું બાળક દુર્ગધી, કાચી, જલતુલ્ય क्षीरदूषणनाशौ च शिरोरुग्घृदयद्रवः।
અથવા ખૂબ બંધાયેલ, સ્વચ્છ, તૂટક-છેતાપાણી
અને ફીણવાળી વિષ્ટાને બહાર કાઢે છે; તેમ જ नासाक्षिकर्णरोगाश्च त्रासकुञ्चनरोदनम् ॥१८॥ ये चान्ये चैव विविधा ये रोगा नानुकीतिताः।
અનેક પ્રકારની વ્યથાથી યુક્ત, જુદા જુદા રંગरेवतीरोषसंभूता भूयिष्ठं त उदाहृताः॥१९॥
વાળું અથવા પીળું, ઘેળું તથા ઘાટું મૂત્ર બહાર
કાઢે છે; તે સાથે એ બાળકને જવર, અરોચક, જવર, અતિસાર, વૈસ–રતવા, પીડા,
તરસ, ઊલટી, સૂકા ઓડકાર, બગાસાં, અંગેનું ઈદ્રિયનું દૂષણ-બગાડ, મળબંધ, ફૂલ,
ભાંગવું, અંગેનું ફેકાવું, કણસવું, ભ્રમ, નાકનું અરુચિ, બેબડાપણું, શ્વાસ, ખાંસી, તરસ,
પાકવું, આંખનું પાકવું અને મોઢાનું પાકવું નિદ્રાનો નાશ, વધુ પડતી નિદ્રા, મેઢાનું પાકવું, | વગેરે રોગ તેમ જ બીજા પણ રોગો એ રોગથી ઘણની ઉત્પત્તિ, એકાંગવાત, પક્ષવધ અથવા | ઉત્પન્ન થાય છે; તે રોગને વિદ્યો અતિ દારુણ અને પક્ષઘાતરોગ, “ક્ષીરાલસક” નામનો એક
વિનાશકારી “ક્ષીરાલસક” એ નામે કહે છે; એ બાળરોગ, ચૂંક અથવા કેલેરાને રોગ,
રોગમાં તે બાળકને તેમ જ તેને ધવડાવતી–માતાને હેડકીને રેગ, મૂછને રોગ, મદ, મેહ, વમનચિકિત્સાને પ્રયોગ કરવો જોઈ એ–કેમ કે મંઝાર, રડ્યા કરવું, નેત્રોની સ્તબ્ધતા- | એ રોગમાં વમનથી જ તે બાળકને તથા તેને આંખે સજજડ થાય તે, ઘાંટો બદલાઈ જ, | ધવડાવતી ધાવને શાંતિ મળે છે. ૧૫-૧૯ શરીરને રંગ બદલાઈ જ, અગ્નિભેદ - રેવતીની સામાન્ય ચિકિત્સા અથવા જઠરના અગ્નિની મંદતા, પાંડુરોગ, | તત્ત સાથળી તાર્જાિ વિક્ષure કમળાને રોગ, બેચેની, ધાવણનું બગડવું, | સત રેવર્તમે ઝમે વન્યપ | ૨૦ | ધાવણનો નાશ, માથાની વેદના, હદયનું ! એ કારણે વિચક્ષણ-વિદ્વાન વૈધે તે ધડકવું, ફરકવું નાકનો રોગ, નેત્રનો રોગ, રેવતીની સાધારણ–સામાન્ય ચિકિત્સા કાનને રોગ, ત્રાસ–બીવું, સંકોચાવું અને | અવશ્ય કરવી. કેટલાક વૈદ્યો આને રેવતી રડ્યા કરવું–એ બધા રોગો ઉપરાંત બીજા | કહે છે અને કેટલાક તેને ગ્રહ પણ કહે છે પણ અનેક પ્રકારના રોગો રેવતીના રેષથી | રેવતી ગ્રહના વળગાડ ઉપર સિંચનક્રિયા જે ઉત્પન્ન થતા કહેવાય છે, તે લગભગ | અશ્વત્થાડો = સર્વ કે પુનર્ના. અહીં કહ્યા છે. ૧૫-૧૯
क्षुद्रा सहा विदारी च कषायः परिषेचने ॥२१॥ વિવરણ: અહીં જણાવેલ રેવતી ગ્રહથી આસંધ, અજશૃંગી મેંઢાશીંગ, કાળીથતા રોગોમાં “ક્ષીરાસિક' નામને જે રોગ કહ્યો. ધોળી ઉપલસરી, ધોળી લાલ-બેય સાટોડી, છે, તેના લક્ષણ તથા નિદાન અષ્ટાંગહૃદયના અને રીંગણી, ભાષપણું (જંગલી મગ ઉત્તર તંત્રના બીજા અધ્યાયમાં આમ કહ્યાં છે–| કે અડદનો છેડ) કે ધૃતકુમારી-ઘીકુંવાર તને ત્રિલોપમસ્ટિને ટુ સ્થાને ગોવામાં વિવઢ- | અનેવિદારીકંદ એટલાં ઔષધદ્રવ્યોને સમાન