Kashyapsamhita Athva Vruddhajivakiya Tantra

SR No.: 032596
Original Sutra Author: N/A
Author: Marich Kashyap Maharshi, Girijashankar Mayashankar Shastri
Publisher: Sasthu Sahitya Vardhak Karyalay
Publication Year: 1970
Total Pages: 1034
Language: Gujarati
Classification: Interfaith
File Size: 36 MB

Page 168

ઉપોદુલાત
૧૭
તથા મારીચ કશ્યપની સાથે વાવિદ પણ સમ-1 છે. તેમની “ઇન્દુ' નામની વ્યાખ્યામાં “નમરિતો કાલીન હતા, એમ તે બંને આચાર્યોએ પોતપોતાની | રાહવાહિનઃ”—નમજિ’ એ જ દારૂવાહી હતા, સંહિતામાં જણાવેલ છે અને એ વાર્યોવિદના | એમ નમજિત અને દારુવાહી–એ બેય શબ્દો નામને એમાં ઉલ્લેખ પણ કર્યો છે, તે ઉપરથી ! એક જ વ્યક્તિને જણાવનાર તરીકે ગ્રહણ કર્યા એ “વાવિદ' નામના વૈદ્ય-આચાર્ય, તે આત્રેય છે. જો કે તેમાં “હાફિ' એ “ર” પુનર્વસુ અને મારીચ કશ્યપ એ બંનેના સમયથી પ્રત્યયાન્ત શબ્દ લીધે છે, તોપણુ* ચરકની લગભગ નજીકના જ સમયમાં થયા હતા, એમ. ચક્રપાણિકૃત ટીકામાં “રાવાહ ' એવા નામે વચને તેમણે કરેલ તેમના નામનો ઉલ્લેખ જણાવે છે. | ટાંકેલાં જોવામાં આવે છે, તે ઉપરથી અને કાસ્ય
વળી આ કાશ્યપસંહિતામાં-“ઉપાયમાન- ] પીય સંહિતામાં પણ “વાહવાહ'ના નામે મતને મણિમિઃ વર્ષ લાવવ:| વોદ્વિતો સાવન રેના- ઉલ્લેખ કર્યો છે. તે ઉપરથી માત્ર છેલલા અક્ષરગેંડોવત -ઋષિઓથી સેવાઈ રહેલા કશ્યપને ! “થી જુદી જણાતી આ વ્યક્તિ એક જ દાવાહે પ્રેરેલા વૃદ્ધજીવક, આયુર્વેદીય જ્ઞાન માટે લાગે છે (એકંદર નમજિત દારુવાહ કે દારૂવાહિન આમ પૂછયું હતું.’ એમ બતાવી પૂર્વ ભાગમાં એ નામે એક વ્યક્તિ છે, એમ નક્કી થાય છે.)
છવકને પ્રશ્ન કરનાર જણાવી દારુવાહને તે અથવા બીજા કોઈ ઠેકાણે “દારુક' એ નામે જે તે વૃદ્ધજીવકને પ્રશ્ન કરવા પ્રેરણા કરનાર વ્યક્તિ જણાવી છે, તે જ “નામૈવા' એ ન્યાયતરીકે જણાવવામાં આવે છે; વળી તે કાશ્યપસંહિતા- | થી એટલે કે કોઈના નામને કઈ ઠેકાણે અમુક માં જ રોગાધ્યાયમાં “રોગો પાંચ પ્રકારના હોય
એક ભાગ ગ્રહણ કર્યો હોય, તે તે ઉપરથી તે છે.' એમ રોગોના પાંચ પ્રકારપણાના વાદી ! આખા નામવાળી વ્યક્તિ જેમ સમજી શકાય છે, तरी 'पञ्च रोगा आगन्तु-वात-पित्त-कफ-त्रिदोषजा તે જ પ્રમાણે “તારવ” એ જ “દારૂવાહ' એવા તિ રાવ રાષિ-રોગો પાંચ પ્રકારના છે; | આખા નામવાળી વ્યક્તિ શું હશે? એ દારુવાહ” જેમકે આગંતુજ, વાતજ, પિત્તજ, કફજ અને | નામની વ્યક્તિ સાથે જ “નગ્નજિત' નામની ત્રિદોષજ, એમ પાંચ પ્રકારના (સર્વ રોગ) વ્યક્તિની એકતા ગણીને (એટલે કે “સારવાર હેય છે' એમ દારુવાહ નામના રાજર્ષિ કહે છે એ જ “નમજિત ” અને તે “નમજિત ' એ જ છે.” એ પ્રમાણે મા કાશ્યપસંહિતામાં કહેલ છે વાદ” એમ સમજીને જ) ભેડસંહિતાના છાપેલા એમ તે દારૂવાહને રાજર્ષિ તરીકે ઉલ્લેખ | પુસ્તકમાં જાસૂની રાષિર્નતિ સ્વર્સમાવડા કર્યો છે. રોગોના બે પ્રકાર હોય છે. રોગોનું | સંw gવી રાજમા પુનર્વસુ ! પર્વમુરબે પ્રકારપણું કહેનાર વાદી તરીકે “વાર્યો- તથા તૌ મર્કઃ ર્થિવા વિષયોથું વિસાન વિદને કહ્યા છે અને રોગોના પાંચ પ્રકારપણાના | ગોવાર ૪૯તો વર: . (જુઓ ભેડસંહિતા, પૃષ્ઠ વાદી તરીકે રાજર્ષિ દારુવાહને અલગ અલગ
૩૦)-ગાંધાર' દેશની ભૂમિ પર “નગ્નજિત” જણાવ્યા છે. તે ઉપરથી એ “વાવિદ ' તથા નામે રાજષિ હતો. તે લોકોને સ્વર્ગને માર્ગ દારૂવાહ” બંને જુદી જુદી વ્યક્તિઓ હતી, | આપનાર હતા. તેણે એક સમયે ચંદ્રભાગા એમ સ્પષ્ટ થાય છે; પરંતુ તે ઉપરથી એ “દાસ- માતાના પુત્ર પુનર્વસને તેમના બન્ને પગ પકડી વાહ' રાજર્ષિ કયાં જન્મ્યા હતા અથવા મૂળ | પ્રશ્ન પૂછળ્યો હતો, ત્યારે વક્તાઓમાં શ્રેષ્ઠ યાંના હતા? એ સ્પષ્ટ થઈ શકતું નથી, પરંતુ
ના યોગો વિષેનું વિજ્ઞાન કહ્યું અષ્ટાંગસંગ્રહના ઉત્તરસ્થાનમાં વિષના વેગને |
હતુ.” અહીં મૂળ લેકના બીજા ચરણમાં “રાવિષય જ્યાં ચાલુ કર્યો છે ત્યાં પુનર્વસુ, નગ્નજિત, . વિદેહ, આલંબાયન અને ધવંતરિના જુદાજુદા જેમકે વાહ રાકવાડ “હમ સૂમરાપુ તેને ઉલ્લેખ કરી બતાવ્યો છે, તે ઉપરથી ” ઇત્યાદિ જુઓ-ચક્રપાણિની વ્યાખ્યા ચરક, ‘નગ્નજિત્ ' નામના એક વૈદ્ય-આચાર્ય જણાય | ચિકિત્સાસ્થાન અધ્યાય ૩.