Page Text
________________
એકાદશ પરિરછેદ ] કારૂરનું સ્થાન
[ ૨૧૫ હતી તે સ્થાનનું નામ કારૂર હતું અને આ કારૂર કયાં બે પક્ષ વચ્ચે યુદ્ધ જામે, ત્યારે દેખીતું જ છે કે, તે
આવ્યું તે સંબંધી અમારા વિચાર બેઉના લશ્કરને ભેટે વચ્ચેના પ્રદેશમાં જ થાય. તેમાં કારૂરનું સ્થાન પુ, પમા જણાવીશું. અત્રે આપણે પણ દક્ષિણહિંદવાળે પક્ષ હુમલો કરનાર છે એટલે
શકપ્રજા સાથેના યુદ્ધની વાત તે પોતાના સ્થાનથી ઘણો જ આગળ વધી આવેલો કરી રહ્યા છીએ. તેમની સાથેનાં બન્ને યુદ્ધ આ ગૌતમી- માનવો રહે. જ્યારે બચાવપક્ષને અવંતિવાળો સમુહ પુત્ર શાતકરણિ લડયા હતા. તેમાંના એકમાં પોતે સ્વતંત્ર બહુ થોડી મજલ કરી આવે, ત્યાંજ દુશ્મનને મળી રહીને અને બીજામાં શકારિ વિકમાદિત્યની સાથે જ માનવો રહે. આ સિદ્ધાંત ધ્યાનમાં રાખીને મદદમાં રહીને લડે હતે. સ્વતંત્ર યુદ્ધ કલિંગ ભૂમિ જે કારૂરના સ્થાન વિશે જે સર્વ મંતવ્યો થઈ રહ્યાં ઉપર થયું હતું (જુઓ ઉપર પારિ.) અને શકારિ છે તેનો વિચાર કરીશું તો, કાંઈક પાકે પાયે નિર્ણય સાથે મળીને લડાયલું યુદ્ધ કારૂર મુકામે હતું. આટલે ઉપર આવી શકાશે. આ વિષય પર પુ. ૪માં સુધીની હકીકત પુરવાર કરી ગયા છીએ. આ કારૂર અષ્ટમખડે કેટલીક વિચારણા કરી, કેટલાંક સ્થાની ગામ કળ્યાં આવ્યું તે જ હવે શોધવું રહે છે. અશક્યતા જોઈ લીધી છે એટલે તે છેડી દઈશું.
એટલું નક્કી થઈ ગયું છે કે, આ યુદ્ધમાં લડનાર અત્રે તે શક્ય સ્થાનોની જ વિચારણા કરવી રહે છે. એક પક્ષે જે શકપ્રજા હતી તેમાં તેમને મદદગાર શાહી તેવાં સ્થાનોમાં એક મંદિર છે. કે તે વિશે પણ રૂષવદાત્તવાળી હિન્દી શકપ્રજા, અથવા તેના સંબંધમાં પુ. ૪, પૃ. કર, ટી. નં. ૪રમાં જણાવી દીધું છે કે, રહેલા ક્ષહરાટે કે તેવી જ પરદેશી પ્રજાના ક્ટાછવાયા મંદસોર વર્તમાનકાળના રતલામ શહેર પાસે આવેલું અંશે, તેમજ રૂષભદત્તે પિતાના સસરાના રાજ્યકાળ છે, એટલે કે અવંતિની ઉત્તર દિશાએ; જ્યારે આપણે દરમિયાન અજમેર નજીકના પુષ્કર મુકામે જીતેલા ઉપરના સિદ્ધાંત પ્રમાણે તે લડાઇના સ્થાનની જગા ઉત્તમભદ્ર ક્ષત્રિયો ઈ.-આવી ભિન્નભિન્ન પ્રજાનો બનેલો અવંતિની દક્ષિણે આવવી જોઈએ. એમ ચેપ્યું સમુહ હતું. આ સર્વનું સ્થાન–મુખ્ય મથક અવંતિ- જણાવ્યું છે અને કલ્પના કરતાં સિદ્ધાંત વધારે ઉજૈન પ્રાંતમાં હતું; જયારે બીજા પક્ષે વિક્રમાદિત્ય મજબુત ગણાય છે. માટે મંદસોરનું સ્થાન જે કેવળ ગર્દભીલ હ. પેલી પ્રજાના હાથે પોતાના પિતા કલ્પનાને લીધે ઉભું કર્યું છે તેનો ત્યાગ કરવો પડશે. ગાંધર્વસેનની હાર (જીઓ પુ. ૪ પૃ. ૧૪) થતાં, તે એટલે હવે કેવળ એક જ સ્થાન વિચારવું રહે છે. બંધુસહિત દક્ષિણાધિપતિના આશ્રયે જઈ રહ્યો હતો. એવી સૂચના મળી છે કે મહુની દક્ષિણે વિંધ્યા અવંતિમાંના શકપ્રજાના રાજઅમલના સાત વર્ષ પર્વતમાં જ્યાં પુરાણી માહિષ્મતીનગરીનું સ્થાન છે સુધી (ઈ. સ. પૂ. ૬૪થી ૫૭ સુધી) તેઓ દક્ષિણના ત્યાં આગળ આ કારૂર આવ્યું હતું. આ સૂચના આંધ્રપતિના આશ્રયે રહી જોઇતી સામગ્રી એકઠી આપણા સિદ્ધાંતને સર્વ રીતે સંતોષતી માલમ પડે છે કરી, અવંતિ ઊપર પોતાના પિતાની ગાદી શક એટલે તે આપણે વધાવી લઈશું. આ માહિષ્મતીને પાસેથી પાછી મેળવવા હલો લઈ આવવાના હતા. સ્થાન ઘણું કરીને નર્મદા નદીના ઉત્તર કિનારે છે. મતલબ એ થઈ કે, એક પક્ષ અવંતિ તરફ હતો અને પછી ત્યાંજ આપણે પણ કારૂરનું સ્થાન ઠરાવવું કે, બીજો પક્ષ દક્ષિણહિન્દમાં હતા. એટલે જ્યારે આ તાપી નદી અને નર્મદા નદીના વચ્ચેના પાર્વતીય
(૨) આધાર મળી આવે તો વધારે સારૂં. તપાસ કરવાને મંતવ્ય પણ ટાંકયાં છે તથા જણાવ્યું છે કે, આ લડાઈ કામ લાગે માટે અહિં નિર્દેશ જ કરી લીધો છે.
લાટદેશમાં થઈ હતી. બુદ્ધિપ્રકાશ” પુ. ૮૧, અંક ૧; પુરાણ આધારે એક લેખ કથાસરિતસાગર પ્રમાણે પણ કારૂની લડાઈ લાટદેશમાં રા. ઇ. ચં. મુનશીએ લખ્યું છે તેમાં પંડિત જયસ્વાલજીના થવાનું જણાય છે.
| SR No. | 032487 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1941 |
| Total Pages | 448 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |