________________
તૃતીય પરિચ્છેદ ]
નહપાણની સરખામણી
રહ્યા છે કે આ પરદેશી પ્રજાની ઓળખ મેળવવામાં સમજમાં ઉતરે છે તે પ્રમાણે નહપાણના અમાત્ય કેવળ હિંદી ઇતિહાસકારોએજ સઘળો છબરડ વાળી અયમનો ૩૨ જાન્સરવાળે પેલો શિલાલેખ હેવો જોઇએ. નાખ્યો છે. તે હકીકત પુ. ૩માં અનેક વખત આપણે તેમાં સંવત્સરનો આંક ૪૬નો છે.૩૩ જેમ નહપાણ જણાવી ચૂકયા છીએ. મારું એમ કહેવું નથી કે કે તેના જમાઈ રૂષભદત્તના જે શિલાલેખોમાં આંક મળી તેમણે આ દોષારોપ જાણી બુઝીનેજ કર્યો છે. શું આવ્યા છે તે સર્વમાં મોટામાં મોટો આંક આ ૪૬ને છે. યુરોપિય કે શું અમેરિકન કે શું હિદી ? ગમે તે દેશને તેમ બીજી બાજુ ચકણુ વંશી ક્ષત્રના જે શિલાલેખમાં મનુષ્ય હોય, પરંતુ સર્વેના હાથે ભૂલે તે થાય છે; આંક૭૪ મળી આવ્યા છે તેમાં નાનામાં નાને પર(બાવન) મનુષ્ય માત્ર ભૂલને પાત્ર છે. પરંતુ કોઈએ કેઈને ને છે. અને તે ચકણના પૌત્ર મહાક્ષત્રપ રૂદ્રદામનને હલકા પાડવા જેવી વૃત્તિ ધારણ કરવી ન જોઈએ. છે. જ્યારે પૌત્ર તરીકે રૂદ્રદામનને છે, ત્યારે તેના જે કોઈ પ્રયાસ કરે તે વિદ્યાના શેખને લઈનેજ કરે દાદા ચષ્મણનો સમય તો તેની પૂર્વે જ હોય તે કહ૫ના છે. તેટલે દરજે તેનું કૃત્ય ઉપકારક જ લેખાય અને વાસ્તવિક છે. વળી નહપાણના આંક ૪૬ ની અને તે માટે તેને અભિનંદન જ ઘટે છે.
રૂદ્રદામનના આંક પરની વચ્ચે કેવળ છ વર્ષનું જ ઉપર પ્રમાણેની એક ગેરસમજ નહપા અને અંતર કહેવાય; એટલે તે છ વર્ષના ગાળામાંજ ચ9ણ ચણણની બાબતમાં પણ થવા પામી દેખાય છે. પોતે કાં અવંતિપતિ બનવા પામ્યો ન હોય ? તે કલ્પના કોઈએ નહપાણને ઈન્ડોપાથીઅન લેખ્યો છે તો • ઉભી થઈ. તેમાં એક બીજા સંજોગે વળી પુષ્ટિ પૂરી કેઈએ સિથિઅન કે ઈન્ડસિથિઅન લેખાવ્યો છે. ચટ્ટણનો પુત્ર અને રૂદ્રદામનને પિતા જયદામને જે તેમ ચટ્ટણની બાબતમાં પણ થવા પામ્યું છે. તે ગણાય છે, તેને નથી મળ્યા શિલાલેખ કે નથી મળ્યાં બધાનો ઉલ્લેખમાં ઉતરવા જરૂર નથી. પરંતુ એટલું સિક્કા૫; એટલે વસ્તુસ્થિતિ ગોઠવી દેવાઈ કે તેનું તો મોટા ભાગે બનવા પામ્યું જ છે કે તે બન્નેને રાજ્ય ચાલ્યું જ નથી અથવા ચાહ્યું હોય તે કેવળ એક જાતિનાજ કે લગભગ મળતી આવતી જાતિના ટૂંક સમય માટે જ; અને ખરું છે કે તેમજ બનેલું ગણી કઢાયા છે. વળી બને અવંતિપતિ બન્યા છે છે. જ્યદામન માત્ર ચાર છ માસજ ગાદીપતિ બનવા, એટલે કદાચ એકબીજાની પાછળ પાછળ જ તેઓ પામ્યો હોય એમ દેખાય છે. એટલે પર અને ૪ ગાદીએ બિરાજમાન થયા હોય એમ પણ અનુમાન વચ્ચેના છ વર્ષનો મેળ જામી ગયો છે, નહપાણની ગોઠવાયો છે. તેમ બનવાનું કારણ મુખ્ય અંશે મારી પછી તુરતજ ચણ અવંતિપતિ તરીકે આવ્યો છે.
અને ચકણનું કુટુંબ શક હોય; ચેકસ માલમ થાય છે કે, માટે તેને શક તરીકે જ ઓળખતા. આ વાક્ય ઉપર પુ. ૩ નહપાણનું નામ દરાની છે અને ચણ્ડણના પિતા દષમેતિકનું મૃ. ૧૪૦ ટી. નં. ૪૫ નું વિવેચન જુઓ.]. નામ સિથિક છે. (માસ જ. જે. એ. સે. ૧૯૦૬ પૃ. (૩૨) પુ. ૩માં અમને બદલે અમચ લખાઈ ગયું છે ૨૧૧) [કહે, આ અનુમાન કરવામાં કે મેળ ઉતાર્યો છે. તે રારત ચુક સમજવી એટલે સુધારીને વાંચવા વિનંતિ છે. - છતાં ટેપલો નંખાય છે હિંદી વિદ્વાન ઉપર. તેમના શબ્દ (૩૩) જુઓ કે. . રે. પૃ. ૫૯; શિલાલેખ આંક
આ રહ્યા. Ind. Ant. XXXVII 1908 pp. 42. નં. ૩૫ (વળી જુઓ પુ. ૩ પૃ. ૨૦૦નું વિવેચન). Jadians cared very little whether the invader (૩૪) સિક્કાઓમાં આંક મળી આવ્યા છે ખરા પણ તે was a Parthian, Saka or a Kushan. The આદિ રાજાઓના સિક્કામાં નથી. (જુઓ ઉપરમાં પૂ.૧૮૫ને conguerer came from Sakadwipa and so he કોઠા) એટલે તે હકીકત બાદ રાખીને જણાવ્યું છે. was a Saka.=આક્રમણ કરનાર કોણ હતાપાર્થિઅન શક (૩૫) જે સિક્કા માન્યા છે અને તેના હોવાનું કે કુશાણું તે જાણવાની હિંદીઓ બહુ જી જ પરવા રાખતા. જણાવાયું છે તે શંકાસ્પદ છે. તે માટે જુઓ શ દ્વીપમાંથી (જબૂદીપની બહારથી) તે વિજેતા આ પૃ. ૧૮૬. ટી. નં. ૬માં ટીપણુમાં ટાંકેલ મારા વિચારે.