________________
દ્વિતીય પરિચછેદ ]
ધર્મ વિશે Kanishka was as great a figure as છે કે, ભલે ધર્મસભા મળી હતી અને તેમાં જે જે Asoka, but unfortunately no early કામ થયું છે તે પણ સર્વ સાચી વાત છે; તેમાં શંકા historian mentions him and his date નથી જ. પરંતુ તેથી એમ સિદ્ધ થતું નથી કે તે is very much disputed=બૌદ્ધધર્મીઓ ને (તે) સભાનો બોલાવનાર કે તે સાથે કઈ પ્રકારે સંબંધ કનિષ્ક, અશોકના જેટલો જ પ્રભાવિક પુરૂષ હો, ધરાવનાર આ કુશનવંશી કનિષ્ક જ હતે. વળી આ પરંતુ કમભાગે પૂર્વના કેઈ ઈતિહાસ લેખકે તેનું પ્રમાણે પોતે જે અભિપ્રાય રજુ કરે છે તેનું કારણ નામ જણાવ્યું નથી. વળી તેને સમય ઘણો શંકા- જણાવતાં કહે છે કે, પરમાર્થ જેવો પ્રાચીનમાં સ્પદ ગણાય છે” એટલે તેમનું કહેવું એમ છે કે, પ્રાચીન અને પહેલા નંબરે વિશ્વાસ મૂકી શકાય તેવો અશોકના જેટલો જ પ્રભાવ-ફાળે--બૌદ્ધધર્મની પુરૂષ તે રાજા કનિષ્કના નામનો ઉચ્ચાર સરખો પણ કીતિ વધારવામાં ભલે કનિષ્કનો હશે, પરંતુ કોઈ કરતું નથી. એટલે કે જે કનિષ્કનું નામ કોઈ પ્રકારે પ્રાચીન લેખકોએ તેના નામ વિશે નેંધ કરી તેમના ઉિચિત દરજજે પણ તેમાં જોડાયું તે તે વિશેની જેવામાં આવી નથી. છતાં બનવા જોગ છે કે કનિષ્કને ધ તે કર્યા વિના રહેત ખરો? મતલબ એ થઈ કે, સમય જે ચોક્કસ રીતે જણાયો નથી તે કદાચ તેની બીજી બધી વાત ખરી, પરંતુ બૌદ્ધ ધર્મસભા સાથે કારણ (કનિષ્કનું નામ જે માલૂમ પડતું નથી તે બાબતનું) કનિષ્કનું નામ કઈ રીતે જોડાયું નથી જ. એટલે કે રાજા રૂપ પણ હોય. મતલબ કે પિતાની માન્યતા તો કનિષ્ક બૌદ્ધધર્મ નથી એવો નકારાત્મક પુરાવો રજુ અમુક પ્રકારે બંધાઈ ગઈ છે જ; પરંતુ કઈ શંકા થયો. તેમ બીજી બાજુ પેશાવર જીલ્લામાં આવેલ ઉઠાવે તેના કરતાં પોતે જ તેના મનનું સમાધાન શાહીજી કી ઘેરી ગામેથી મળી આવેલ પેટી ઉપરના કરવા માટે પ્રત્યુત્તરે ખુલાસારૂપે પાછું જણાવે છે ચિત્ર વિશે તેમણે જે લખ્યું છે તેમાંથી હકારાત્મક કે૪૭ ” It must be remembered how- આધાર મળતો હોય એમ જણાય છે. તે વાકય આ ever that, while there is no doubt પ્રમાણે છે. “ Kanishka, standing between about the existence of the Buddhist the sun and the moon=સૂર્ય અને ચંદ્રની વચ્ચે Council and the work it did, Kanish કનિષ્ક ઉભે છે” એટલે કે તે પેટી ઉપર રાજા ka's connection with it is not absolu• કનિષ્કનું ચિત્ર છે અને તેની એક પડખે સૂર્ય અને tely certain. Parmarth, for example, બીજે પડખે ચંદ્રની નિશાનીઓની કતરેલી છે. આપણે who is the earliest and perhaps the સિક્કાચિત્રના અભ્યાસથી હવે જાણીતા થયા છીએ most reliable authority does not કે, વિદ્વાને તે ચિહને Star and Crescent તરીકે mention Kanishka etc.=છતાં યાદ રાખવાનું સંધે છે અને તેને ચષ્ઠવંશવાળાઓ પિતાના છે કે, બૌદ્ધ ધર્મસભાના અધિવેશન વિશે તથા તેમાં સિક્કા ઉપર હમેશાં કેતરાવતા રહ્યા છે. આ નિશાની થયેલ કાર્ય વિશે. જો કે કોઈ જાતનો સંશય નથી જ જૈનધર્મનું દ્યોતક ગણાય છે જે હકીકત ૫. ૨ સિક્કાચિત્ર પરંતુ તેથી તે સાથે કનિષ્કને સંબંધ કાંઈ ચોક્કસ નં. ૪૨ માં તથા પુ. ૩ સિક્કાચિત્ર નં. ૧૦૨ માં થતું નથી જ, (કેમકે) દાખલા તરીકે, પરમાર્થ, જે વિગતવાર સમજાવવામાં આવી છે. તેમજ આગળને એકદમ પ્રાચીન અને સાથે સાથે અતિ વિશ્વસનીય તૃતિય પરિચ્છેદ જે, ચકણવંશના વર્ણન માટે જ ખાસ આધાર રૂ૫ ગણાય છે, તે તે કનિષ્કનું નામ ઉચ્ચાર કર્યો છે તેમાં પણ તેની સમજૂતિ આપવામાં આવી છે. પણ નથી ઈ. ઈ. ” તેમના કહેવાનું તાત્પર્ય એમ આ પ્રમાણે--નકાર તથા હકોમાં નાધાતા
(૧૭) જુએ મજકુર પુસ્તક પ, ૭૮,
(૧૮) મજકુર પુસ્તક પ. ,