Page Text
________________
Sી
પાનાની પાછળ જ આપી છે. તેમ ગ્રંથના હાર્દનું વર્ણન શરૂ થાય તે પહેલાં જે પ્રારંભિક હકીકત છાપો છે તેની નેંધ પણ, પુસ્તક ઉઘાડતાં વેંત, પ્રથમ નજરે ચડે તેમ ગોઠવી છે એટલે તે શોધી કાઢવી સહેલ થઈ પડશે.
સૌથી વિશેષ આકર્ષક બે તો ઉમેય છે. એક પંઠો ઉપરનું દ્રશ્ય છે અને બીજુ પુસ્તક ઉઘાડતાં જ એક દેવીનું ચિત્ર છે. બન્ને દ બબ્બે હજાર વર્ષ ઉપરનાં પ્રાચીન સમયનાં ચિત્રો છે. મેં પોતે કોઈ દિવસ હજુ સુધી ક્યાંય તે બેમાંથી એકે નિહાળ્યું નથી. પ્રથમનું ક૯૫દુમ ( કલ્પવૃક્ષ) નું છે અને બીજુ વિદ્યાદેવી-સર
સ્વતીજીનું છે. કલ્પવૃક્ષ અને કપમ, એ નામ તો સવ કેઈએ અનેક વાર સાંભળ્યું હશે, પણ તેના સ્વરૂપ વિશે કઈ દિવસ કાંઈ કહ૫ના સરખી પણ ભાગ્યેજ કેઈએ, કરી હશે. દેવી સરસ્વતીનું આટલું પ્રાચીન ચિત્ર પ્રાપ્ત કરવાનું-પ્રગટ કરવાનું પણ મને આ પહેલી જ વાર સોભાગ્ય સાંપડે છે. પુસ્તક પ્રકાશન તે વિદ્યાનું એક અંગ છે. અને તેમાં પણ સંશોધન જેવું, નવીન પ્રકાશ પાડતું પુસ્તક-વિદ્યારૂપી થાળ-જનતા સમક્ષ ધરતાં, વિદ્યાદેવીના આશીર્વાદ માંગવાનું યથોચિત લાગ્યું છે. આ બન્ને ચિત્રની વિશેષ સમજુતી લેવા માટે, ચિત્ર પરિચયવાળી હકીકત જુઓ. વળી આ સરસ્વતી દેવીના ચિત્રને, પુસ્તકના સર્વ એકરંગી ચિત્રો કરતાં વિશેષ રંગી બનાવાય, તો તે વિશેષ ગેરવવંતુ દેખાય એમ લાગ્યું. સર્વ કેઇ દ્વિરંગી કે વિશેષરંગી ચિત્રો તો આળેખે છે, પણ પ્રાચીન પદ્ધતિની પેઠે સુવર્ણ સમી શાહીથી ભાગ્યે જ કોઈ છાપે છે. વળી પૂઠાં ઉપરના સુવર્ણ અક્ષરો જે હિંસામય પદ્ધતિથી જ બિંબિત કરી શકાય છે, તેને બદલે ધારીએ તો, અહિંસામય સાધનથી પણ દશ્યો કે ચિત્રો છાપી શકાય છે તેવી નવીન માહિતી પૂરી પડાય, તેમ તેને નમુને પણ રજુ કરાય, આવા વિવિધ હેતુથી તે નમુનો તવી રીતે છાપીને આગળ ધર્યો છે.
પુસ્તકમાં નકશાઓ પણ ઘણું આપ્યા છે. સર્વ કેઈ નવીનજ ઉભા કર્યા છે. અલબત, કેટલાક જાના નમુનાઓની મદદ ત લેવી પડેજ, અને તે માટે તે નસનાઓના ગ્રંથકારો, માલિકો કે સૂચના કરનારાઓના જરૂરી જરૂર ઉપકાર પણ માની રહે છે. ધારું છે કે નકશાથી અનેક પ્રકારની સગવડતા વાચકને મળશે. કેટલેક ઠેકાણે એકી સાથે ત્રણચાર નકશાઓ પાસે આવ્યા છે, જેથી વાચકે, પાનાં ને પાનાં ઉથલાવ્યા વિના તુરતજ સઘળી સ્થિતિનો ચિતાર સહેલાઈથી મેળવી શકે અને મનમાં ઉતારી શકેઃ તેમ જ્યાં
જ્યાં બન્યું ત્યાં ત્યાં, રાજકર્તાના ચહેરા મેળવીને પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવ્યા છે. તેમાં પરભૂમિમાંથી આવી રહેલ ભૂપતિ માટે એક નિયમ ખાસ એ સાચવ્યો છે કે, જે રાજકર્તા હિંદમાં ઠરીઠામ કરીને વસવાટ કરી રહ્યા હતા તેમને તેમાં સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે. વળી કેટલાક સજજનેને કેઈ કળાધર પાસે કરિપત ચહેરા ચિતરાવી રજુ કરવાની લગની લાગેલી હોય છે. અલબત્ત, કળાની દ્રષ્ટિએ તેનું મૂલ્ય અમૂલ્ય હશે પણ મોલિક્તાની દષ્ટિ રજુ કરનારને તે પ્રથા અગ્રાહ્ય છે, એટલે તેવી પ્રથાને પ્રશંસક હોવા છતાં ઉમિને સંયમમાં રાખીને કામ લીધું છે.
પુસ્તકને અંતે તેની સમય મર્યાદામાં જે શિક્કાઓ આવી શકે છે તેનાં ચિત્રો પણ રજુ કર્યો છે. તેને લગતી સંપૂર્ણ માહિતી તેના પરિચ્છેદમાં આપી છે. અત્રે તો એટલું જ
| SR No. | 032483 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1935 |
| Total Pages | 524 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |