Page Text
________________
-
-
-
ભારતવર્ષ ]
કળા પ્રત્યે શેખ
૨૭૩
એટલે તુરત રાજા સમજી ગયો અને ગુરૂને ઊંચ આસને બેસારી પોતે જમીન ઉપર બેસવા૨ લાગે. આ પ્રમાણે કરવાથી થોડા જ વખતમાં તે વિદ્યા તેને ફળી. કહેવાનો સારાંશ એ છે કે, વિદ્યા પ્રાપ્તિ માટે, તે ઉચ્ચ કે નીચના ભેદને જરાયે સ્થાન આપતા નહીં. કોઈ પણ વિદ્યા નવીન દેખાય, તે ભલે તેનો ધારક કનિષમાં કનિક અને શુદ્રમાં ક્ષક હોય, તો પણ તેની પાસેથી શીખી લેવાને તે સદાકાળ ઉદ્યમીજ રહેતો હતો.
જેમ તેને કળા શીખવાનો શોખ હતું, તેમ તે સદ્ગણને પણ પ્રશંસક હતો. તેને બનતા સુધી કોઈનાં છિદ્ર કે અવગુણ જોવાની ટેવ જ નહતી, એમ કહીએ તે પણ ચાલે. એકદા રસ્તે ચાલ્યા જતાં, એક કતરૂં મરી ગયેલું તેણે જોયું ? અને વધારે કેહવાટને લીધે તેના મૃત દેહમાંથી દુર્ગધ પણ નીકળતી હતી. એટલે તેની સાથે સ્વારીમાં નીકળેલા બીજા કર્મચારીઓએ, તે મુડદુ દેખીને નાક મચકોડ્યાં. જયારે રાજા તે ઉલટ પાસે જઈ ઉભે રહ્યો, અને જે દંતપંકિત તે મૃત દેહના બે ઓછોમાંથી બહાર નીકળી, એકધારી લાઈનમાં દાડમની તકળી પેઠે શોભી રહી હતી, તેનાં વખાણ કરવા મંડી ગયે.
જેમ કળાનો શોખીને અને ગુણને પ્રશંસક હતું, તેજ તે સુલેહ શાંતિને ઇચ્છુક પણ
હતો. કલહ, મારફાડ કે તેમજ શાંતિને યુદ્ધ જેવી કોઈ વસ્તુ તેને ઈચ્છક ગમતી જ નહીં. તેથી પિતાના
રાજ્યકાળે કઈ બખેડો,
ટટે ક્રિસાદ કે મોટી લડાઈ, તેણે કઈ સાથે આદરી હોય, એવું એક પણ પ્રકરણ કયાંય નેંધાયું નથી. કેશળપતિની કન્યા મેળવવામાં અને વિદેહ પતિની કન્યાનું હરણ કરવામાં, જે કાંઈ તેને લડવું પડયું હતું, તે કાંઈ યુદ્ધ કહી શકાય નહીં. છતાં યુદ્ધનું જ નામ જે તેને આપવું હોય તે પણ તે, જેમ અન્ય વિગ્રહ પૃથ્વી મેળવવા માટે બે રાજસત્તાઓ વચ્ચે જાય છે તેવા પ્રકારનું આ હતું જ નહીં. તે તે કેવળ જોર પ્રાપ્તિ માટેનું હતું. અને તે માટેનું નિદાન આપણે એકદમ પ્રથમ પરિચ્છેદમાં (પૃ. ૭ ટી. ૧૧) જણાવી ગયા છીએ તે પ્રમાણે પણ કહી શકાશે કે, તે કાળદેવની અસરનું પરિણામ હતું. ચતુર્થ આરામાં લડાઈઓ જે થતી તે મુખ્યત્વે, “જર, જમીન અને જેરૂ એ ત્રણે કજીઆનાં છોરૂં” ની કહેતીમાંથી સૌથી છેલ્લી વસ્તુ નિમિત્તજ આરંભાતી. જ્યારે પંચમ આર બેસતાંજ, તે કાળદેવનો પ્રભાવ ( જમીન પ્રાપ્તિ માટેના યુદ્ધો ) આપણે, તે જ શ્રેણિકના પુત્ર, સમ્રાટ અજાતશત્રુના રાજ્યપ્રારંભથી જોઈશું. જો કે આપણે રાજા શ્રેણિકના સ્વભાવની આ પ્રમાણે ચિકિત્સા કરી છે. છતાં કોઈ ગ્રંથકારે૩૮ એવો એક પ્રસંગ લખી બતાવ્યો છે કે જેને અંગે આપણે, એક વખતને માટે વિચાર કરવો જ રહે છે કે, શું તે પ્રમાણે રાજા શ્રેણિકના બાબમાં બન્યું હશે ! કદાચ હોય ખરૂં. પણ વિશેષ સંશોધનને અંગે તે ખોટું કરે એમ પણ મનમાં ભીતિ રહે છે. તે ગ્રંથકાર લખે છે કે, રાજા શ્રેણિકે, ૨૯
(૩૫) વિનીમૂનો ધમો
વિનય એ ધમનું મૂળ છે. (૩૬) જે. સા. લે. સં. પૃ ૭૮ અને આગળ. (૩૭) જુઓ પૃ. ૨૫૭ તથા તેની ટી. નં. ૭૩. (૩૮) પુર. પુ. ૨, પૃ. ૨, ૩ ને આ પ્રમાણે ૩૫.
મત છે. જ્યારે અન્ય ગ્રંથકાર માટે નીચેનું ટી. ૩૯ જુઓ.
(૩૯) કે. હ. ઈ. પુ. ૧ પૃ. ૬૯૭: તથા બુ. ઈ. પૂ. ૬૦: આ બન્નેના મત નીચે પ્રમાણે થાય છે. મગધ અને ચંપાના બે નાનાં રાજ્યો વચ્ચે, જીવલેણ તકરાર ચાલ્યા કરતી હતી, અને તેનું પરિણામ, બુદ્ધદેવના
| SR No. | 032483 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1935 |
| Total Pages | 524 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |