Page Text
________________
ભારતવર્ષ ] » '' ' , " " ' રાજ્યો
? )
" ર - -
૧૭
પણે માની લેવું પડે છે કે, રાજા શોભનરાયના રાજ્યનો અંત ઉદયન ભટ્ટના હાથેજ આવ્યો હે જોઈએ.
ઉદયન ભટ્ટની સાથેના યુદ્ધમાં રાજા શોભનરાયનું મરણ થઈ ગયા પછી, તેની ગાદીએ તેનો પુત્ર જ ખરી રીતે તો આવો જોઈએ. કારણ કે તે સમયે રાજાઓના મનમાં, પિતાના સામ્રાજ્યમાં પૃથ્વીનો કેવળ વૃદ્ધિ કરવાને, મોહ જાગૃત થયો નહોતો;૭૧ પણ તેમની મહત્ત્વકાંક્ષા તો એટલી જ હતી કે, અન્ય રાજવી ઉપર સ્વામિત્વ મેળવી, પોતાના ખંડિયા તરીકે તેમની સત્તા ચાલુ રહે, અને પિતાને સાર્વભૌમ તરીકે ઓળખાવાય, એટલે પોતાનું જીવન ધન્ય સમજતા. પણ, જો તે યુદ્ધમાં મરણ પામતા રાજવીને કોઈ સીધા વંશ કે વારસ ન જ મળી આવતે, તો તેનું રાજ્ય પિતાના સીધા અધિકારમાં લઈ લેવામાં આવતું હતું. એટલે રાજ શેભરાય અને રાજા ક્ષેમરાજની વચ્ચેનો પડેલો ગાળે વિચારીએ છીએ, ત્યારે કબુલ રાખવું પડશે કે, રાજા શોભનરાય નિર્વશ મૃત્યુ પામ્યો હોવો જોઇએ અને તેથી કલિંગને મગધ સામ્રાજ્યના એક અંશ તરીકે
ભેળવી દેવામાં આવ્યું હોવું જોઈએ. અથવા તે ચંડરાય તેના પુત્ર તરીકે બે હેય, અને તેણે ખંડિયા તરીકે જ જીવન પૂરું કર્યું હોય. આ બેમાંથી એક સ્થિતિ હોવી જોઈએ. વિશેષ કરીને બીજી સ્થિતિ સંભવનીય ગણાય, કેમકે હાથીગુફાના લેખ આધારે જણાય છે કે,૩ રાજા ક્ષેમરાજે પોતાના વંશનો પુનરૂદ્ધાર કરતાં જ, તે સમયના મગધસમ્રાટ૭૪ નંદિવર્ધનને પિત્તો ખસી ગયો હતો, અને તેણે કલિંગ દેશ પ્રતિ આક્રમણ કરી, પિતાને હક્ક કેટલેક અંશે વ્યાજબી ઠરાવ્યો હતો. આ બધે વૃત્તાંત આપણે ચેદિવંશના પ્રકરણે પાછો ઉતારવો પડશે. એટલે હાલ તે આટલેથીજ આ પરિચ્છેદ બંધ કરીશું.
(૧૪) અવંતિ-માળવા. પ્રખ્યાત ચીનાઈ મુસાફર મિ. હ્યુએનશાંગના પુસ્તક ઉપરથી ભાષાંતર રૂપે જે રેકર્ડઝ
ઓફ ધી વેસ્ટર્ન વર્લ્ડ જુદા જુદા સમયે નામક ગ્રંથો બે વિભાગમાં જુદાં જુદાં નામ બહાર પડ્યાં છે, તેમાં૫
અનેક પ્રદેશનું વર્ણન કરતાં, માળવા અને ઉજજયિની એમ બને છૂટા દર્શાવવામાં આવ્યાં છે, છતાં તે બન્ને
(૭૧ ) મહારાજ પ્રિયદશિનના મરણ બાદ આ મનોદશા સમ્રાટેના મનમાં વિશેષપણે ફાટી નીકળી હતી. એ ઐતિહાસિક બનાવોથી જોઈ શકાય છે.
(૭૨ ) આ વસ્તુસ્થિતિ, મહારાજ પ્રિયદર્શિનના પિતાના હાથે કોતરાયેલા શિલાલેખોથી આપણને દીવાના જત જેવી નિર્મળપણે દેખાઈ આવે છે.
( ૭૩ ) પંક્તિ ૧૭ માં મહારાજ ખારવેલ પિતાને પ્રવૃત્તચક્રના વંશજ તરીકે ઓળખાવે છે અને આ “ પ્રવૃત્તચક્ર” શબ્દનો અર્થ શું હોઈ શકે ? તે માટે જુએ ખારવેલનું જીવનચરિત્ર.
( ૭૪ ) આ સમયે મગધની ગાદી ઉ૫ર નબળા ૨૩
મનને સમ્રાટ રાજ મુંદ હતો એટલે રાજ ક્ષેમરાજે તે તકને લાભ લઈ પિતાના વંશને પુનરૂદ્ધાર કર્યો હતે.
આ પ્રમાણે મગધ સામ્રાજ્યની વિભક્ત દશા થતી નેઇ, મહાઅમાત્ય અને સૈન્યાધિપતિ નંદિવર્ધને, રાજનું ખૂન કરી પોતે જ મગધસમ્રાટ બની બેઠો અને કલિંગપતિ ઉપર ચડાઈ લઈ ગયો. ( આ બધી હકીક્ત માટે જુઓ નંદિવર્ધનનું વર્ણન ) | ( ૭૫ ) જુઓ મજકુર પુસ્તક ભા. ૨ ૫. ૨૧૦ થી ૨૭૦. તથા આ ગ્રંથમાં ત્રીજો પરિચ્છેદે ટીકા નં. ૨, ૬૧ અને ૬૨,
| SR No. | 032483 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1935 |
| Total Pages | 524 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |