Prachin Bharat Varsh Part 01

SR No.: 032483
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1935
Total Pages: 524
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 241

૧૭૮
સત્તાધીશ
[ પ્રાચીન
પ્રાંતને કુલ વિસ્તાર,૭૬ તેમજ બન્નેના પાટનગરનો ઘેરાવો, એક સરખાંજ અનુક્રમે ૬૦૦૦ લી. અને ૩૦ લી. જણવ્યાં છે. અલબત્ત, સાથે સાથે એમ પણ લખેલ છે કે, માળવાની રાજધાનીની દક્ષિણે તથા પૂર્વે, મહી નદી આવેલી છે,૭૭ તેમજ માળવા પ્રાંતથી વાયવ્ય ખૂણે બે હજાર લી.ના વિસ્તારવાળો ભંગુકચ્છ દેશ અને તેનાથી અગ્નિ ખૂણે ૨૮૦૦ લી. ના વિસ્તારવાળો ગુર્જરદેશ૭૮ આવેલ છે. એટલે
આ બધાં વર્ણન ઉપરથી સ્પષ્ટ સમજાય છે, કે તે સમયે (ઈ. સ. પૂ. ૬૩૪ માં) ઉજ્જયિનીને પ્રાંત, માળવા પ્રાંતથી ભિન્ન જ ગણાતા હતા. આ અનુમાનને સમર્થનરૂપ થઈ પડે તેમ મિ.
રીઝ ડેવીસ સાહેબનું મંતવ્ય પણ લાગે છે. તેઓ લખે છે કે૭૯ “ ઈ. સ. ની બીજી સદી સુધી ( જુઓ જુનાગઢ શહેરની તળેટીવાળો રૂદ્રદામન ક્ષત્રપનો લેખ ) તે તેને અવંતીજ કહેવામાં આવતું, પણ ઈ. સ. ની સાતમી કે આઠમી શતાબ્દિથી તેને માળવા ૮૦ તરીકે ઓળખવામાં આવ્યો છે. ”
આ લખાણથી નીચે પ્રમાણે નિર્ણત થઈ શકે છે કે ( ૧ ) જુનાગઢ શહેરની તળેટીવાળો મજકુર શિલાલેખ છેતરાયો, તે સમય સુધી અવંતી નામથી (પૂર્વ આકારાવંતી અને પશ્ચિમ આકારાવંતી? એવા બે વિભાગેથી )તે પ્રાંતિ ઓળખાવાતા, જ્યારે ( ૨ ) ઈ. સ. ૫૩૩
( ૭૬ ) ૧ લી & માઇલ ( કવચિત પણ લેખાય છે તેમ , પણ લેખાય છે ) સરખા ઉપરમાં પૃ. ૧૨૧ નું ટીપણુ નં. ૫૭.
(૭૭) આ વનથી દેખાય છે કે તે સમયે માળવાની રાજધાની ધારાનગરી જ હેવી જોઈએ.
( ૭૮ ) આ બંને દેશની હદ માટે ત્રીજ પરિચ્છેદની હકીકત જુઓ.
(us) The Buddhistic India p. 28. It was called Avanti at least as late as the second century A. D. ( vide Rudradaman's inscription at Junagadh ) but from the 7th or 8th century, it was called Malava.
( ૮૦ ) જૈન ધર્મ પ્રકાશ નામે માસિકમાં (જુઓ ૧૯૮૪ ની સાલનું પુ. ૪૩ પૃ. ૪૨૦-૨૪) લેખકે સાબિત કર્યું છે કે, માલવ સંવત ઈ. સ. ૫૧૭ ( વિ. સં. ૧૮=ઈ. સ. ૫૩૩ પણ નીકળે છે.) માં શરૂ થયું છે, અને તેને આદિ કરનાર પરમારવંશ સ્થા૫ક જ ચશોધન ઉર્ફે વિક્રમાદિત્ય હ (જુઓ મિ. હેલનું ગાડવો નામે પુસ્તક, 9 ccxrx) શિલાદિત્ય હતે. ઈ. સ. ૫૩૩ થી રાજપુતની ચાર શાખાઓ પડી છે તે વસ્તુ ઇતિહાસપ્રસિદ્ધ છે.
( ૮૧ ) , , , , પરિગ્રાફમાં જે વ્યા
પ્રમાણે આ શબ્દના ચાર અર્થે કરી શકાય તેમ છે.
(બ) પૂર્વ અને પશ્ચિમ એમ તેના બે વિભાગ પાડી શકાય છે, આકાર=સમુહ group) ખાણ (a mine ), સમુહ ( a collectlon ) : અને પૂર્વીકાર જે પૂર્વ વિભાગમાં મેટે સમુહ ( અહીં સ્વપની માટી સંખ્યા કહેવાનો અર્થ છે. કેમકે અવંતિના આ પ્રદેશમાં આવાં ચણતરકામની સંખ્યા ઘણી મોટી છે. ) આવેલ છે તે, અને પશ્ચિમ વિભાગે તેવા સ્તૂપ ન હોવાથી તેને માત્ર અવંતિ શબ્દથી જ સંબધાય અથવા બહુ તે “ પશ્ચિમ અવંતિ ” પણ કહેવાય તેને કાંઈ પશ્ચિમાકારાવંતિ કહી ન શકાય.
() આકાર કદાચ અમુક પ્રદેશનું નામ જ હોય (જુઓ આગળ ઉપર સિંધ સવિર દેશનું વૃત્તાંત) કદાચ સાચી અને જિલ્લા આદિના સ્થળવાળા પ્રદેશને આ નામથી ઓળખાવવામાં આવતા હોય એમ પણ બને.
( ) એ. ઈ. પુ. ૮ મું. (સુદર્શન તળાવની પ્રશસ્તિમાં) પૂર્વાપરાકાર અને અવંતિ એમ બને શબ્દો કેમ ભણે છૂટા હોય તેવી રીતે વપરાયા છે. અહીં અપરનો અર્થ વિદ્વાનોએ “ બીક ” એમ ગયે, અને પ્રથમ શબ્દ પૂર્વ હોવાથી આ અપરને અર્થ પયિમ, એવા ભાવાર્થમાં કર્યો. આ અર્થ ઉચિત નથી. કેમકે તેમ માનવામાં વ્યાકરણને ઉષ આવે છે. ઍક, અવંતિ શબ્દ એક વચનમાં જ વપરાય છે.
છે
,