Page Text
________________
લ
ત્રણ પૃષ્ઠોમાંજ સમાઈ જાશે એટલે હવે પછી પ્રસંગે પ્રાપ્ત થતાં ( માર કે અન્ય ગ્રંથકારને ) અ ટેલેજ વિષય આલેખતાં, પુસ્તકનું કદ ઘણા અંશે નાનું કરી નાંખવું પડશે તે સ્પષ્ટ છેજ.
( ૨ ) ઉપર જણાવી ગયા પ્રમાણે, પુસ્તકનું કદ વધવામાં પહેલું કારણ જેમ તેની નવીનતા છે, તેમ ખુલાસાવાર હકીકત સમજાવવાનું ધોરણ તે બીજું કારણ છે. અલબત્ત મારે કબૂલ કરવું પડશે કે કેટલેક ઠેકાણે ખુલાસા લંબાણથી અપાયા છે. પણ યાદ આપવું રહે છે કે વાચક વર્ગના સઘળા સભ્યો કાંઈ એકજ કેટીની બુદ્ધિમત્તાના પુરૂષ હોતા નથી. કેઈ ટૂંકામાં પણ સમજી શકે છે, જ્યારે કેટલાકને લંબાણપણે સમજાવવાની જરૂરીઆત રહે છે. જ્યારે લેખકે તો સર્વ કોઈની અનુકૂળતા વિચારીને જ આગળ વધવું રહે છે. એટલે આ કારણને લીધે પણ કયાંક વધારે પડતું રૂપ દેખાશે.
( ૩ ) ત્રીજે આક્ષેપ એમ પણ કઈ કરશે, કે બીનજરૂરી હકીકત મેં દાખલ કરી છે. અલબત્ત તેવા વિચારો તેમને મુબારક છે, પણ મારે નમ્રપણે જણાવવું જોઈએ કે તેમને જે બાબત નકામી કે બીનજરૂરી અથવા ક્યારની જાહેર થઈ ગયેલી દેખાતી હોય, છતાં સર્વ કેઈના વિચાર કે મંતવ્ય તે જ પ્રમાણે છે, એમ તો તેઓ પિતે પણ કહી શકશે નહિ. એટલે સર્વના સંતોષ ખાતર, લેખકે તે લખવી જ રહી. વળી બીજી બાબત પણ અત્રે કહી દેવી પડે છે કે, એક વસ્તુની અગત્યતા ઠરાવવાનું કાર્ય પણ “મુંડે મુંડે મતિર્ભિન્ના' ન્યાય ઉપર અવલંબી રહેલ છે. જેમકે અલેકઝાંડર ધી ગ્રેટ ઇ. સ. પૂ. ૩ર૭ માં હિંદ ઉપર ચડી આવ્યો ત્યારે પંજાબના પ્રદેશમાં તેને જે વ્યુહ રચના કરવી પડી હતી અને કુનેહબાજી કહો કે છલકપટ કહો, પણ તેને આશ્રય લઈ તેણે જે જીત મેળવી હતી, તે બાબત વર્ણવવામાં કેટલાય ગ્રંથકારોએ ૬૦-૬૦ કે૭૫-૭૫ પાનાં ભર્યા છે. કેટલાક ઈતિહાસવેત્તાઓને કે વાચકોને આ વ્યુહરચનાનું પગલું ઉપયોગી હોવાનું લાગશે, જ્યારે બીજાને એમ લાગશે કે તેટલી વાત લંબાણમાં લખવાને બદલે બે લીટીમાં પણ પતાવી શકત. તે જ પ્રમાણે આ પુસ્તકમાં વર્ણવેલી કેટલીક બાબતે વિશે વાચકોમાં મતભેદ બંધાશે. જેમકે વૈશાલી દેશના વર્ણને, રાજા ચેટકની સાત કુંવરીઓનું વૃત્તાંત, ચેદિ દેશ અને વંશની ઉત્પત્તિનું વિવેચન, રાજા શ્રેણિકના પુત્ર અને મહામંત્રી અભયકુમારને પરિચય વિગેરે. ( તેવી અનેક બાબતે છે પણ અહીં તે બે-ચાર દષ્ટાંતેજ ટાંક્યાં છે. ) આ દષ્ટતાના કિસ્સામાં કહેવાનું કે, વૈશાલીની કુંવરીઓનાં લગ્નની ચર્ચાથી અનેક સમ્રાટેના સમય નકકી કરવાને હેતુ છે ( ને સાલવારીની કેવી ઉપયોગિતા છે તે ઉપ૨માં પૃ. ૧૪ માં એક ગ્રંથકારના શબ્દ ટાંકી બતાવીને પૂરવાર કર્યું છે). ચેદિદેશ અને વંશની બાબતમાં અદ્યાપિ પર્યત સર્વ ગ્રંથકારે, જે સ્વમતાનુસાર, ભિન્ન ભિન્ન સ્થિતિમાં જ રમ્યા કરે છે તેમને નિવૃતવા માટે છે. શ્રેણિક અને અભયકુમારની હકીકતનું લખાણ, તે સમયે રાજાઓ અને મંત્રીઓની કાર્યદક્ષતા, કાબેલિયતપણું, પ્રજાપ્રેમ તથા તેમના માટે મરીઝીટવાની ધગશ અને લોકહિતનાં કાર્યો કેવી રીતે સધાતાં હતાં, તે વસ્તુસ્થિતિનું દિગ્ગદર્શન કરાવવા માટે જ છે. એવાં અનેક દષ્ટિબિંદુ દરેક વર્ણવાયેલા પ્રસંગ માટે
| SR No. | 032483 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1935 |
| Total Pages | 524 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |