Page Text
________________
ભારતવર્ષ ]
રાજ્ય
૧૫૩
આવી દક્ષિણેથી ચકરાવો ખાઈને, પૂર્વના બારામાં દાખલ થાય છે તેમ, જે ભૂશિર આ બેન્ના નદીના મૂખ પાસે આવેલી છે, તેને ચકરાવો મારીને, તે સર્વે જહાજે, નદીના પ્રવાહમાં તેમજ તેની આસપાસના ડેલ્ટાવાળા પ્રદેશમાં, નાની મોટી ખાડીઓ દ્વારા, ભૂગર્ભમાં પેસતાં અને પિતામાં લાદી આવેલ માલ ખાલી કરતાં. જ્યારે મુખ્ય ક્રયવિક્રયનું નગર , બેન્નાતટનગરજ ગણાતું. ઈ. સ. પૂ. ની છઠ્ઠી સદીની પ્રથમની પચીસીમાં, જ્યારે મગધપતિ રાજા પ્રસેનજિતને કુંવર, અને આપણું ઇતિહાસનો ઝળકતો હીરે મગધ સમ્રાટ મહારાજા શ્રેણિક, પિતાના બાપથી રૂસણું લેઇને (આનાં કારણે માટે રાજા શ્રેણિકનું ચરિત્ર જુઓ ) પરદેશમાં ચાલી નીકળ્યો હતો ત્યારે, ઉપર વર્ણવેલા પ્રમાણેનાજ માગે, મગધ દેશમાંથી આ બેન્નાતટ નગરે૧૦ આવ્યો હતો. અને લગભગ બે અઢી વરસ રહીને પછી જ મગધપતિ તરીકે, લગામ ધારણ કરવા ગયે હતો. ( શ્રેણિક પુત્ર, મહામંત્રી અભયકુમારનું મોશાળ આ નગરમાંજ હતું ) આ ઉપરથી વાચકને સહજ ખ્યાલ આવશે કે, તે સમયના આ બેનાતટ નગરની જાહોજલાલી, વર્તમાનકાળે તેનાજ જેવી ભૌગોલિક સ્થિતિ જોગવતાં અને ઉપરના વર્ણનમાં દષ્ટાંત તરીકે ટાંકેલાં, લંડન, હામ્બર્ગ કે મુંબઈ જેવાં શહેરોની સ્મૃદ્ધિ અને વ્યાપારિક અગત્યતાની સાથે, તુલનામાં મૂકવા
જેવી કેટલી દરજજે ગણી શકાય તેવી હેવી જોઈએ, તેનું વર્ણન આપવા કરતાં, તુરતજ કલ્પનામાં ઉતારી શકાશે. બેન્નાતટ નગરની મહત્ત્વતા અને માતબરપણું તથા અઢળક દોલત વિશે, કદાચ કોઈને શંકા આવતી હોય તે, તેના નિવારણ માટે, આપણું પ્રાચીન સંશોધક ખાતાના પ્રયાસને લીધે, મદ્રાસ ઇલાકાની સરકાર તરફથી જે નિવેદન, હિંદની વડી સરકાર મારફત તા. ૨૯-૧-૩૦ તારીખે બહાર પાડયું છે, તે તરફ નમ્રપણે ધ્યાન ખેંચવા જરૂર વિચારું છું. નામદાર સરકાર તરફના વિવેદનમાં આ સ્થળને, અતિ જંગી અને બહેળા વિસ્તારમાં પથરાયેલું, અને હાલના બેઝવાડા શહેરની આસપાસના પ્રદેશમાં આવી રહેલું નગર જણાવ્યું છે.
આવા ભવ્ય, અને ઋદ્ધિવંતા શહેરમાં, અનેક રોનકદાર અને ગગનચુંબી ઇમારત આવેલી હોય, તેમ માનવાને કાંઇ અકારણ નથી. અને તેથી આવું નગર, કઈ મેટા દેવનગરને પણ સ્પર્ધામાં પાછળ હઠાવે તેવું ગણી લઈએ, તે ભૂલ કરીએ છીએ એમ પણ કોઈનાથી કહી શકાશે નહીં. એટલે દેવનગર અથવા અમરાવતી ૧૧ નામથી જે તેને સંબોધવામાં આવે તે અનુચિત નથી. તે શું ઉપરમાં, આપણે ધનકટકની રાજધાનીને અમરાવતીનું નામ વિદ્વાનોએ આપી દીધાની હકીકતને ભ્રમણાજનક જણાવી છે, તેને બદલે, હવે જેમ
( ૧૦ ) કેવી રીતે આવ્યું ને માર્ગમાં કેટલા દિવસ લાગ્યા તે માટેનું વર્ણન જુએ. ભ. બા. 9. ભા. ૫. ૩૮ થી આગળ.
( ૧૧ ) આ સ્થાનનું નામ અમરાવતી છે તેને બિરાર (વરાડ) દેશમાં આવેલ અમરાવતી સાથે ભેળવી દેવાથી, બિરાર દેશના પ્રદેશને, બેન્નાટક માની લેવામાં
ભૂલ થઈ છે. તેમજ બેત્રાકટકના પ્રદેશ તરીકે, ત્યાં આવેલ પેનગંગા અને વૈનગંગાને બેન્ના નદી તરીકે લેખવી પડી છે ( શાખા નદીને મુખ્ય નદીના નામે ઓળખવી પડી છે) અને પછી પરસ્પર સંબંધ બેડ પડ્યો છે તે સર્વે હકીક્ત માટે જુઓ પૃ. ૧૫૧ નું લખાણ તથા તેનું ટી, નં. ૬,
૨૦
| SR No. | 032483 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1935 |
| Total Pages | 524 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |