Prachin Bharat Varsh Part 01

SR No.: 032483
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1935
Total Pages: 524
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 215

સત્તાધીશ
[ પ્રાચીન ધનકટકનું ખરૂં નામ બેનાટિક સાબિત કરી પચાવી પાડી હતી. જ્યારે કરવવંશની પિતાની બતાવ્યું છે તેમ, વરાડ ( ધનકટકને તે ઉત્પતિ વિશે એમ કહેવાય છે કે, પ્રથમ પ્રદેશ માન્યો છે તેથી) પ્રાંતની રાજધાની રાજા વસુદેવે પોતાની ગાદી, શુંગવંશના છેલ્લા અમરાવતીને પણ, આપણું આ બેન્નાતટ નગરને રાજા દેવભૂતિને મારીને મેળવી હતી. શુંગવંશી અમરાવતી કહેવાને ભાવાર્થ હશે ખરો ? અને રાજાઓને અમલ અવંતિ ઉપર હોવાથી, આ બેન્નાતટ નગરના વર્ણનને જ્યાં વિચાર કરીએ કન્યવંશી રાજાઓને અવંતિપતિ તરીકે પણ ઓળછીએ, ત્યાં તે નગર તેવા નામને એટલે દેવ- ખાવ્યા છે. તેમ કન્વવંશી વસુદેવ, પ્રથમમાં શુંગનગરના નામને સંપૂર્ણપણે લાયકજ હતું એમ વંશી છેલ્લા રાજા દેવભૂતિને મંત્રી હોવાથી, તેને આપણે ઘંટનાદે અને નિશંકયા જાહેર કરી શુંગભૂત્ય૧૩ ગણી, તેના વંતને શુંગભૂત્યવંશ શકીએ તેમ છે.
તરીકે પણ ઓળખાવેલ છે. અને આ પ્રમાણે ઈ. સ. પૂ. છઠ્ઠી સદી સુધી આ દેશ તદન શિમુખ અને કર્વવંશને લગતાં અનુમાન બાંધવાને, સ્વતંત્ર હોવાનું જણાય છે પણ તેના રાજકર્તાનું તેમણે પુષ્પમિત્રની 15 હકીકતને આધાર લીધો
નામ તથા વંશ કે અન્ય છે. તે હકીકત આ મુજબ છેઃ કલિંગપતિ સમ્રાટ આ દેશ ઉપર કોઈ જાતની હકીકત ખારવેલે ઉદયગિરિ પર્વતની અંદર એક હાથી સત્તા કોની ગણાય? જણાતી નથી. જયારે મગધ- ગુફા નામની ગુફામાં લેખ કોતરાવ્યો છે ને તેમાં
પતિને કુંવર બિંબિસાર જણાવ્યું છે કે (૧) તે રાજા ખારવેલે આંધ્રરીસાઈને બેન્નાતટનગરે આવી રહ્યો હતો ત્યારે વંશના સ્થાપક રાજા શિમુખને હરાવ્યો (૨) પછી તે કેવળ યાત્રિક તરીકે જ આવીને ઉતર્યો હતો, આગળ જતાં મગધપતિ રાજા બૃહસ્પતિમિત્રને તેને લગતી દંતકથા તથા બે અઢીવરસના તે પિતાના પગ પાસે નમાવ્યો. એટલે કે રાજા સમયના તેના જીવનની આત્મકથા જૈન ગ્રંથ- ખારવેલ, રાજા શિમુખ અને રાજા બૃહસ્પતિમાંથી જે મળી આવે છે તે ઉપરથી તે સ્વતંત્ર મિત્ર એ ત્રણે સમકાલીન પણે વર્તતા હતા એમ દેશ હશે એટલું જ માત્ર અનુમાન કરી શકાય છે. થયું. આમાંથી રાજા બૃહસ્પતિમિત્રને શબ્દાર્થ
વર્તમાન ઇતિહાસકારોનું અત્યાર સુધીનું કરીને ( બૃહસ્પતિને તે ગૃહનું નામ છે. અને મંતવ્ય એમ છે કે ધનકટકના પ્રદેશ ઉપર કર્વ તે પુષ્ય નક્ષત્રને સ્વામિ અને મિત્ર ગણાય છે એટલે વંશી બ્રાહ્મણ રાજાઓને અમલ હતો. અને બૃહસ્પતિને મિત્ર તે પુષ્પમિત્ર ) તેને રાજા પુષ્પ તેના છેલ્લા રાજા સુશર્મનને આંધ્રવંશી પ્રથમ મિત્ર શુંગવંશી ઠરાવ્યો. એટલે સ્વભાવિક રીતે રાજા શિમુખે મારી નાંખી ૧૨ તેની ગાદી પોતે પુષ્પમિત્ર તે શિમુખનો તેમજ ખારવેલને સમ
(૧૨) જુએ પા, ક. નામનું પુસ્તક
(૧૩) શુંગ+બૃત્યa servant, નેકર: શૃંગ- ભૃત્ય=a servant of the Singas ( શુંગવંશના નેકરે આવા અર્થ કરીને ) ( જુઓ અ. હી. ઈ. પૃ. ૨૦૫). પણ શુંગભૂત્યાઃ ને અર્થ શું હોઈ શકે તે માટે જુઓ શુંગવંશની હકીકતે તેમજ આ આંધભૂલ્યા:
શબ્દનો અર્થ શું હોઈ શકે તે માટે જુઓ આંધ્ર દેશની હકીક્ત.
( ૧૪ ) કેટલાક પુષ્યમિત્ર લખે છે, ત્યારે કેટલાક પુષ્પમિત્ર પણ લખે છે, એટલે મેં પણ બને નામે વાપર્યો છે. બાકી ખરૂં નામ તો પુષ્યમિત્રજ સંભવે છે.