Page Text
________________
૧૫૨
સત્તાધીશ
[ પ્રાચીન
સત્તામાં હતું. એટલે બનવાજોગ છે કે, તે પ્રદેશમાં ક્યાંક ક્યાંક સારાં નગરોનાં ખંડિયો મળી પણ આજ; પણ તેથી કાંઈ એમ ન જ ઠરાવી દેવાય કે જે કાઈ ખંડિયર જડી આવે છે, તે પ્રદેશની રાજધાનીનું સ્થળજ હોઈ શકે. આ પ્રમાણે ધનકટકનું નામ જ જ્યાં શંકાશીલ કારણો અને પ્રમાણેથી ભરપૂર છે ત્યાં, પછી તેને અંગે અન્ય હકીકતનું પણ તેમજ સમજી લેવાય તે તેમાં વિચારકોને દેષ શા માટે દઈ શકાય? બાકી ખરી સ્થિતિ તે એમ હતી
કે, જેમ આપણે ઉપર ખરી હકીકત શું બતાવી ગયા છીએ તેમ હોઈ શકે ? આ પ્રદેશનું નામ બેનાકટક
હતું. અને તેની અંદાજી હદ-સીમા પણ આપણે દેરી બતાવી છે તે પ્રમાણે હતી.
તે પ્રાંતની રાજધાનીનું ખરૂં નામ શું હશે તે શોધી કાઢવાને બીજી કોઈ હકીકત મળી આવતી નથી, પણ જૈનગ્રંથમાં જેમ વ્યક્તિઓનાં નામે, અમુક બનાવનું ફલિતાર્થ બનાવવાને સંયોજિત કરવામાં આવ્યાં છે, તેમ સ્થળોનાં નામ પાડવામાં પણ કરાયું દેખાય છે. બેણ નદીના પ્રદેશની રાજધાની તથા બેણું નદીના તટ-કિનારા ઉપર આવેલ નગર, એમ બે કારણથી, તેનું નામ બેન્નાતટનગર પાડી દેવામાં આવ્યું છે. આ બેન્નાતટ નગર હિંદી દ્વીપકલ્પના
પૂર્વ કિનારા ઉપર ઈ. સ. પૂ. છઠ્ઠી સદીમાં એવું તે મોટું ધીકતું બંદર હતું કે, દેશ પરદેશનાં સર્વે વહાણો પોતપોતાના વ્યાપારાર્થે, તે બંદરે આવતાં અને લંગર કરતાં હતાં. તેમ આ બંદર સુરક્ષિત પણ એવું હતું કે, સમુદ્રની ગમે તેવા વાવટાળ કે તેફાનથી તેને લેશ માત્ર પણ, ઈજા પહોંચતી નહતી. જેમાં યુરોપ ખંડના બ્રિટન દેશમાં અત્યારે ટેઈમ્સ નદી ઉપરનું લંડન શહેર અને જર્મનીમાં એબ નદી ઉપરનું હાર્ગ બંદર, સમુદ્રતટથી નદીના મુખની ઉપરવાસે કેટલાય માઈલ ઉપર આવી વસેલાં છે, છતાં બંદરની ગણનામાં મૂકાયાં છે. તેમજ વળી દરિયાઈ તોફાનથી ભયમુક્ત ગણાય છે, તેવી જ રીતે આ બેન્નાતટ નગરનું પણ સ્થાન હતું. તે પણ બેન્ના નદીના દરીયાઈ મુખથી, લગભગ પચીસ માઈલની ઉપરવાસે વસેલું હતું, તેમજ તે ચોર્યાસી બંદરના વાવટા તરીકેનું સ્થાન થઈ પડયું હતું. ખાસ કરીને, મગધ દેશથી, ગંગાનદીના પ્રવાહમાં અનેક વહાણો બંગાળાને ઉપસાગર વટીને, કલિંગદેશના કિનારે ને કિનારે સફર કરી જે વિજાગાપટ્ટણનું બારું, હાલમાં આપણી બ્રિટીશ સરકાર ખીલવવાને વિચાર કરી રહી છે, તેને પણ લાભ લઈને, આ બેજા નદી પાસે આવતાં, અને પછી જેમ હાલમાં આપણીઅલબેલી મુંબઈનગરીના બંદરમાં પ્રવેશ કરવા માટે નાનાં મોટાં જહાજો, પશ્ચિમ તરફથી
(૭) વત્સપટ્ટણ દેવપટ્ટણ ઈત્યાદિ. જુઓ . ૧૦૬ નું ટી. ૧.
(૮) તે જ પ્રમાણે આપણું હિલસ્તાનમાં, કલકત્તા શહેર, નર્મદા નદી ઉપરનું ભરૂચ, સિંધુ નદી ઉપરનું કરાંચી વિગેરે નણવા, આ બધાં શહેર પિતપોતાની નદીનાં દરિયાઈ મુખથી કેટલાએ માઈલ પર આવેલાં છે.
મુંબઈ બંદર, ભલે કોઈ નદીના તટ ઉપર આવેલ નથી જ, પણ પશ્ચિમ દિશામાં મુખ્ય સમુદ્ર આવેલ છે જ્યારે બંદરને ભાગ પૂર્વ તરફની ખાડીમાં ગોઠવાય છે, એટલે તેનું બંદર પણ સમુદ્રના તોફાનથી સુરક્ષિત છે. ( જુએ હકીક્ત પૃ. ૧૫૧ ઉપર )
( ૯ ) આ બંદરની મહત્વતા શા માટે ગણાય તેની થોડીક સમજુતી માટે ટીપણ નં. ૮ જુએ.
| SR No. | 032483 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1935 |
| Total Pages | 524 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |