Prachin Bharat Varsh Part 01

SR No.: 032483
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1935
Total Pages: 524
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 177

૧૧૮
સત્તાધીશ
[ પ્રાચીન
રાણી હોવાનું કહી શકાય, ૪૮ પ્રથમા સાથેનું લગ્ન ઈ. સ. પૂ. ૫૪૩ માં પિતાની સૈદ
વર્ષની ઉમરે, દ્વિતીયા સાથેનું ઈ. સ. પૂ. ૫૩૫ માં પિતાની બાવીસ વર્ષની ઉમરે અને
બન્યા પછી બે-ચાર માસમાંજ થઈ જાય. કાંઈ બે વર્ષ ( ઈ. સ. ૧, ૨૪૩-ઈ, સ. પૂ. ૫૪૧=એજ વર્ષનું જ અંતર છે ) સુધી રાહ જોવાય નહી. વળી મૃગાવતિએ
જ્યારે ઈ. સ. પૂ. ૫૪૩ માં દીક્ષા લીધી છે, ત્યારે તે વધારે સંભવિત એ છે કે, રાન ઉદયનનું લગ્ન તેની માની હાજરીમાં જ કરી લેવાયું હોય, ને પછી જ ગાદીએ બેઠો હોય અથવા તે બને ક્રિયા છેડા થોડા દિવસને આંતરેજ બની હોય.
અને મગધપતિ જેવો રાજ, પિતાની પુત્રીને વસંપતિ જેવા અન્ય કોઇ નામાંકિત દેશના રાજવીને ગાદીપતિને-રાજ્યાભિષેક થયા બાદ કે તે અરસામાં પરણાવે તે કાંઈ ખોટું પણ નથી. પણ જે રાણી સાથે ઉદયનનું લગ્ન ઈ. સ. પૂ. ૫૪૩ માં થાય તેને જન્મ ઈ. સ. પૂ. ૫૫૫-૬ માં હોઈ શકે અને રાજ કુણિકને જન્મ ઇ. સ. પૂ. ૫૫૭ માં લખે છે. એટલે અનુમાન કરી શકાય છે કે જે, પદ્માવતિ અને કુણિક તે બન્ને રાજ શ્રેણિકની રાણી ચિલણાને પેટેજ જન્મેલા ભાઈ બેન હોય તો તેમાં કૃણિક મટે અને પ્રભાવતિ નાની સમજવી.
એટલે કુણિકના બનેવીનું નામ ઉદયન વસંપતિ હોઈ શકે, તેમજ કુણિના પુત્રનું નામ પણ ઉદયન છે, કે જે ઉદયાશ્વ તરીકે પંકાય છે; આ બને ઉદયન એક રીતે સમકાલીન જ હતા, છતાં વત્સપતિ તે ઘણા વર્ષે મેટ ( Senior ) અને મગધપતિ ઉદયન તે નાને ( Junior ) કહી શકાય. વસંપતિ ઉદચનને જન્મ ઈ. સ. પુ. ૫૫૭ છે. જ્યારે મગધપતિ ઉદયનને જન્મ ઈ. સ. પૂ. ૫૩૪ છે. આ પ્રમાણે બધુ બની શકે એમ છે, પણ તેમાં બે મુશ્કેલી છે. (૧) જેને વત્સ-ઉદયન શ્રેણિકની પુત્રીને જ પરણ્ય ( એટલે કૃણિકને બનેવી લેખીએ તે ) હોય, તે ઉદયનની માતા મૃગાવતિ તથા શ્રેણિકની રાણી ચિલ્લણા એ બને તે સગી બહેને છે; એટલે ઉદયન અને તેની રાણી પદ્માવતિ સગાં મસીઆઈ ભાઈ બહેન થયાં, તે બને વચ્ચે લગ્ન થાય કે કેમ? ( આપણને તે સમયના રીત
રિવાજની માહિતી નથી, તેમજ અન્ય એતિહાસીક ઘટનાઓમાં તેવું બન્યાને ખ્યાલ પણ નથી.) ( ૨ ) જો પહેલી રાણી કૂણિની બહેન હોય તે, પછી ઉદયનની ત્રીજી રાણી કઈ હોઈ શકે ? તે ક્યાંય સાબિત કરી શકાતું નથી; કેમકે રાજ ઉદયનનું ત્રીજું લગ્ન બે કોઈ બીજ રાનની કુંવરી વેરે થયું હોય તે, તે ગાદીપતિ થયા પછી જ કહેવાય અને તેવી વાત છુપી રહી શકે નહી. ક્યાંકને ક્યાંક તે તે ઈતિહાસના પાના ઉપર ધાચજ, એટલે આ બે મુશ્કેલી ટાળવાને સરળ માર્ગ એજ છે કે ત્રીજી રાણી તરીકેજ મગધપતિની કુંવરીને ગણવી રહે છે. અને તે પ્રમાણે ત્યારેજ બની શકે કે રાજ દશકની બહેન ( Sister of king Darshaka ) ને બદલે રાજ દશકની પુત્રી (Daughter of king Darshak ) એટલેકે તેના બાપની પુત્રીને બદલે તેની પોતાની જ પુત્રી તેણીને લેખીએ તેજ. વળી આ અનુમાનને બીજી કેટલીક હકીક્તથી પુષ્ટિ મળે છે, તે એ કે (૧) રાજ નંદિવર્ધન વેરે ઉદયન વત્સપતિની જે કુંવરી પરણાવવામાં આવી હતી, તેને જન્મ ઈ. સ. ૪૯૪ ઠરાવેલ છે ( જુઓ તેના વૃત્તાંતે ) એટલે તેણી ઉદયનની ત્રણ રાણીમાંથી નાની રાણીને પેટેજ જન્મી હોય તે સંભવિત છે. જો કે પ્રથમની બે રાણીને પેટે પણ જન્મ હોઈ શકે, પણ સાધારણ નિયમ એ છે કે મોટી રાણીઓ કરતાં નાની અને નવી પરણેલીઓને ગર્ભ વહેલો રહે છે. એટલે એમ થયું કે ત્રીજી રાણીને જમાઈજ નંદિવર્ધન હતો. (૨) બીજી હકીકત એ છે કે પટ્ટરાણી વાસવદત્તાએ કોઈ કારણે ઇ. સ. ૧, ૫૦૩ માં દત્તક પુત્ર કરી લીધું છે, અને તેણી દ્વિતીય રાણી હોવા છતાં પટ્ટરાણી પદે આવી છે એટલે પ્રથમની રાણી મરણ પણ પામી હતી અને દત્તક લેવાને અધિકાર પ્રાપ્ત કર્યો હતો એમ ફલિતાર્થ થયે કહી શકાય. (જુએ અવંતિ દેશના વણને દ‘તિવર્ધનનું વૃત્તાંત.) હવે વિચારે કે ઈ. સ. પૂ. ૫૦૩ માં ને તેણીને કોઈ જમાઈજ હેત તે,